Thông qua Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú

Luật được thông qua có 12 chương với 74 điều, quy định về nguyên tắc, trình tự, thủ tục thi hành các biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự gồm tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú; tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn, mô hình của cơ quan quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú; quyền, nghĩa vụ của người bị tạm giữ, người bị tạm giam, người bị cấm đi khỏi nơi cư trú; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong thi hành biện pháp ngăn chặn tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú.

Luật quy định nguyên tắc quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú gồm: Tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; bảo đảm quyền con người, lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. 

Bảo đảm thực hiện nghiêm lệnh, quyết định về tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú, trả tự do của cơ quan, người có thẩm quyền. Bảo đảm nhân đạo; không tra tấn, truy bức, dùng nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tạm giữ, người bị tạm giam, người bị cấm đi khỏi nơi cư trú. Bảo đảm cho người bị tạm giữ, người bị tạm giam, người bị cấm đi khỏi nơi cư trú thực hiện quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân nếu không bị hạn chế bởi Luật này và luật khác có liên quan…

Những hành vi bị nghiêm cấm theo quy định của luật gồm: Tra tấn, truy bức, dùng nhục hình; các hình thức đối xử, trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo, hạ nhục con người hoặc bất kỳ hình thức nào khác xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tạm giữ, người bị tạm giam, người bị cấm đi khỏi nơi cư trú.

Không chấp hành hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ lệnh, quyết định của cơ quan, người có thẩm quyền về tạm giữ, tạm giam, trả tự do, cấm đi khỏi nơi cư trú.

Giam giữ người trái pháp luật; trả tự do trái pháp luật người bị tạm giữ, người bị tạm giam; vi phạm quy định trong quản lý, canh gác, áp giải người bị tạm giữ, người bị tạm giam; cho người bị cấm đi khỏi nơi cư trú đi khỏi nơi cư trú trái pháp luật.

Cản trở người bị tạm giữ, người bị tạm giam thực hiện quyền thăm gặp người thân thích, quyền bào chữa, được trợ giúp pháp lý, tiếp xúc lãnh sự, khiếu nại, tố cáo, quyền con người, quyền và nghĩa vụ khác của công dân theo quy định của Luật này và luật khác có liên quan.

Phá hủy cơ sở giam giữ, huỷ hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của cơ sở giam giữ; tổ chức trốn hoặc trốn khỏi nơi giam giữ; tổ chức trốn hoặc trốn khi đang bị áp giải hoặc đang bị cấm đi khỏi nơi cư trú; đánh tháo người bị tạm giữ, người bị tạm giam.

Về chế độ gửi, nhận thư, sách, báo và tài liệu của người bị tạm giữ, người bị tạm giam (điều 29), luật quy định: Người bị tạm giữ, người bị tạm giam được gửi hoặc nhận thư, sách, báo và tài liệu khi được cơ quan đang thụ lý vụ án cho phép.

Người bị tạm giam mà bản án đã có hiệu lực pháp luật, đang chờ thi hành án và đang không phải là bị can, bị cáo trong vụ án khác thì được gửi hoặc nhận thư, sách, báo và tài liệu. Thư, sách, báo và tài liệu phải để mở và chịu sự kiểm tra, kiểm duyệt của cơ sở giam giữ.

Trước khi tiến hành biểu quyết, Quốc hội nghe Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý một số vấn đề lớn của dự thảo Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú. 

Về chế độ nhận quà của người bị tạm giữ, người bị tạm giam tại Khoản 2 Điều 27 của Dự thảo luật, nhiều ý kiến đề nghị giữ quy định như Luật hiện hành, theo đó người bị tạm giữ, người bị tạm giam được nhận quà bao gồm cả tiền và hiện vật của thân nhân gửi. Một số ý kiến tán thành với Dự thảo luật như Chính phủ trình, quy định người bị tạm giữ, người bị tạm giam chỉ được nhận tiền và đồ vật thiết yếu phục vụ sinh hoạt.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, do vấn đề này còn có ý kiến khác nhau, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo Tổng thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội gửi phiếu xin ý kiến đại biểu Quốc hội. Tiếp thu ý kiến của đa số đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo chỉnh lý nội dung này theo hướng giữ như quy định của Luật hiện hành như thể hiện tại Khoản 2 Điều 27 của Dự thảo luật trình Quốc hội xem xét thông qua. Nội dung này cũng đã được chỉnh lý tương tự tại Điều 49 của Dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi).

Về chế độ gửi, nhận thư, sách báo và tài liệu của người bị tạm giữ, người bị tạm giam tại Điều 29 của Dự thảo luật, để bảo đảm không làm ảnh hưởng đến hoạt động điều tra, truy tố, xét xử khi vụ án đang giải quyết, cần quy định người bị tạm giữ, người bị tạm giam được gửi hoặc nhận thư, sách báo và tài liệu khi được cơ quan, thụ lý vụ án cho phép. 

Trong trường hợp bản án đã có hiệu lực pháp luật và người bị tạm giam đang chờ thi hành án thì họ có quyền gửi hoặc nhận thư, sách báo và tài liệu mà không cần phải xin phép, nhưng thư, sách báo và tài liệu phải để mở và chịu sự kiểm tra, giám sát của cơ sở giam giữ, tương tự như quyền của phạm nhân đang thi hành án phạt tù. Do đó, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo chỉnh lý nội dung này như thể hiện tại Điều 29 của Dự thảo luật.

Đối với quy định về thi hành biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú tại Chương 7 của Dự thảo luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xin tiếp thu và đã chỉ đạo chỉnh lý các quy định tại Khoản 3 Điều 3 và Điểm d Khoản 2 Điều 41 của Dự thảo luật để làm rõ nội hàm khái niệm cấm đi khỏi nơi cư trú.

Theo đó, phạm vi cấm đi khỏi nơi cư trú được hiểu là cấm đi khỏi phạm vi địa bàn xã, phường, đặc khu nơi người đó cư trú hoặc phạm vi địa bàn do đơn vị quân đội quản lý để bảo đảm sự có mặt theo yêu cầu của cơ quan, người có thẩm quyền.

Đồng thời, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã chỉ đạo rà soát toàn bộ các điều khoản có liên quan tại Chương 7 của Dự thảo luật để xác định rõ việc áp dụng các quy định về cấm đi khỏi nơi cư trú đối với phạm vi địa bàn xã, phường, đặc khu hoặc phạm vi địa bàn do đơn vị quân đội quản lý.

Nguyễn Hoàng