Thượng đỉnh Nga-Mỹ lần thứ hai: Tại sao là Budapest và chuyện gì sẽ xảy ra với 'Tomahawk'?

Theo thông tin từ Điện Kremlin và Nhà Trắng, cuộc trao đổi kéo dài khoảng hai tiếng rưỡi - là cuộc điện đàm thứ tám giữa hai nhà lãnh đạo kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng. 

Ban đầu, hai bên bàn về tình hình ở Dải Gaza, sau đó, trọng tâm được chuyển sang vấn đề Ukraine. Kết quả cụ thể nhất của cuộc điện đàm là quyết định khởi động công tác chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh Nga-Mỹ lần thứ hai, sau hội nghị tại Alaska.

Đánh giá từ phía Moscow

Trợ lý Tổng thống Nga Yuri Ushakov cho biết cuộc trao đổi diễn ra "rất thực chất, thẳng thắn và tin cậy". Theo ông, nội dung chính của cuộc trò chuyện là cuộc khủng hoảng Ukraine. Tổng thống Putin khẳng định Nga mong muốn đạt được giải pháp chính trị–ngoại giao cho xung đột.

Ông cũng lưu ý rằng Tổng thống Trump nhiều lần nhấn mạnh cần sớm lập lại hòa bình ở Ukraine. "Cảm nhận rõ ràng rằng chính xung đột Nga–Ukraine là thách thức khó giải quyết nhất trong các nỗ lực ngoại giao của Tổng thống Mỹ xuyên suốt cuộc trò chuyện", ông Ushakov cho biết, đồng thời dẫn lời ông Trump rằng việc kết thúc chiến sự sẽ "mở ra những triển vọng to lớn cho hợp tác kinh tế giữa Mỹ và Nga".

Hai bên cũng bàn đến khả năng Mỹ cung cấp tên lửa tầm xa Tomahawk cho Ukraine – vấn đề mà ông Trump từng đề cập trong thời gian gần đây. "Tổng thống Putin nhấn mạnh rằng Tomahawk sẽ không làm thay đổi cục diện trên chiến trường, song sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến quan hệ giữa hai nước, chưa nói đến triển vọng hòa bình", ông Ushakov nói thêm.

Hai tổng thống thống nhất rằng đại diện hai bên sẽ "khẩn trương bắt tay vào chuẩn bị hội nghị thượng đỉnh song phương mới". "Nhìn chung, đây là cuộc điện đàm hữu ích và hai nhà lãnh đạo đồng ý duy trì liên lạc thường xuyên", ông Ushakov kết luận.

Đánh giá từ Washington

Ông Trump là người đầu tiên thông báo về cuộc gọi trên mạng xã hội Truth Social và chia sẻ nội dung ngay sau khi kết thúc. Theo ông, Tổng thống Putin đã chúc mừng ông vì đạt được thỏa thuận ngừng bắn ở Dải Gaza. Ông Trump tin rằng thành công này sẽ giúp ích cho tiến trình hòa bình tại Ukraine. "Chúng tôi cũng đã dành nhiều thời gian để thảo luận về thương mại giữa Nga và Mỹ sau khi chiến tranh kết thúc", ông viết, cho biết hai bên "đạt được nhiều tiến triển đáng kể".

Thư ký báo chí Nhà Trắng Caroline Levitt đánh giá cuộc điện đàm là "rất tốt và hiệu quả". Bà cho biết Tổng thống Trump vẫn tin tưởng vào khả năng tổ chức đàm phán trực tiếp giữa lãnh đạo Nga và Ukraine, dù lần này cuộc thảo luận chỉ tập trung vào quan hệ song phương Nga–Mỹ. "Tổng thống tin vào con đường ngoại giao và luôn nói rằng cuộc chiến này sẽ kết thúc trên bàn đàm phán. Ông không lùi bước và quyết tâm theo đuổi mục tiêu đó", bà nói.

Dù vậy, thời gian gần đây, ông Trump có những phát biểu cứng rắn hơn với Moscow. Sau cuộc gặp Tổng thống Volodymyr Zelensky bên lề Đại hội đồng Liên Hợp Quốc cuối tháng 9, ông viết rằng Ukraine có thể giành lại các vùng lãnh thổ đã mất "và thậm chí có thể hơn thế nữa". Sau đó, ông cũng để ngỏ khả năng Mỹ chuyển giao tên lửa Tomahawk cho Kiev.

Budapest – địa điểm tiềm năng cho hội nghị thượng đỉnh

Cả Điện Kremlin và Nhà Trắng đều cho biết thủ đô Budapest (Hungary) đang được cân nhắc là nơi diễn ra cuộc gặp tới. Các cuộc tham vấn cấp cao dự kiến sẽ diễn ra trong tuần tới. Theo ông Trump, phái đoàn Mỹ sẽ do Ngoại trưởng Marco Rubio dẫn đầu, còn thành phần cụ thể và địa điểm họp sẽ được xác định sau. Sau vòng tham vấn này, hai tổng thống có thể gặp nhau tại Budapest - một ý tưởng do chính ông Trump nêu ra và được ông Putin ủng hộ. Ông Trump nói thêm rằng hội nghị có thể được tổ chức "trong vòng hai tuần".

Thủ tướng Hungary Viktor Orbán đã xác nhận sẵn sàng đăng cai sự kiện. "Cuộc gặp dự kiến giữa Tổng thống Mỹ và Tổng thống Nga là tin vui cho những người yêu chuộng hòa bình trên khắp thế giới. Chúng tôi đã sẵn sàng", ông viết trên mạng xã hội X. Ông Orbán từ lâu ủng hộ các nỗ lực hòa bình liên quan đến Ukraine và chỉ trích EU vì viện trợ vũ khí cho Kiev; Hungary không chỉ từ chối cung cấp vũ khí mà còn thường xuyên ngăn chặn các biện pháp trừng phạt chống Nga.

Trước đây, Moscow từng bác bỏ khả năng tổ chức đàm phán về Ukraine tại các thủ đô châu Âu, vì cho rằng EU đang cung cấp vũ khí cho Kiev và áp đặt trừng phạt với Nga. Tuy nhiên, theo Politico và Reuters, Budapest đã nhiều lần được xem xét như địa điểm khả thi cho cuộc gặp ba bên giữa Nga, Mỹ và Ukraine, và chính ông Trump đã thúc đẩy ý tưởng này từ tháng 8.

Việc Hungary được chọn làm địa điểm đàm phán còn có một yếu tố khác: Nước này đã rút khỏi Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) vào mùa Xuân năm nay. Như vậy, Budapest không phải tuân thủ lệnh bắt giữ Tổng thống Nga do ICC ban hành vào tháng 3/2023. Chính phủ Hungary cũng từng tuyên bố không công nhận điều khoản của Quy chế Rome cho phép hành động đó vì cho rằng điều này vi phạm hiến pháp. Đáng chú ý, ngay cả trước khi Quốc hội Hungary thông qua việc rút khỏi ICC, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu – người bị ICC ban hành lệnh bắt giữ tháng 11/2024 – vẫn tới thăm Budapest mà không gặp trở ngại.

Cuộc gặp Mỹ-Ukraine và vấn đề "Tomahawk"

Trong bài đăng trên Truth Social, ông Trump cho biết sẽ thông báo nội dung cuộc gọi với ông Putin cho Tổng thống Zelensky, người đã tới Washington. Nhà Trắng xác nhận hai nhà lãnh đạo Mỹ–Ukraine sẽ bàn về khả năng tổ chức hội nghị thượng đỉnh ba bên, song trọng tâm cuộc gặp tại Phòng Bầu dục ngày thứ Sáu dự kiến là vấn đề cung cấp tên lửa Tomahawk cho Ukraine.

Ukraine từng đề nghị Mỹ viện trợ loại tên lửa này từ tháng 10/2024, khi ông Zelensky công bố "kế hoạch chiến thắng" gồm 5 điểm công khai và một số điều khoản mật gửi riêng cho các đối tác NATO. Một trong những điều khoản đó chính là yêu cầu nhận Tomahawk.

Ngày 6/10, ông Trump nói rằng "gần như đã có quyết định" về việc chuyển giao, nhưng nhấn mạnh không muốn làm leo thang xung đột. "Tôi muốn biết họ sẽ sử dụng chúng vào mục đích gì, sẽ phóng đi đâu – tôi phải hỏi điều đó", ông nói. Tổng thống Ukraine cam kết Tomahawk sẽ chỉ được dùng để tấn công mục tiêu quân sự và cho rằng "sức ép như vậy có thể giúp đạt được hòa bình". Đại diện thường trực của Mỹ tại NATO Matthew Whitaker cũng cho rằng việc cung cấp loại vũ khí mới này "có thể khiến Nga phải ngồi vào bàn đàm phán".

Tuy nhiên, sau cuộc điện đàm với ông Putin, Tổng thống Trump nói rằng chính Mỹ "cũng cần đến Tomahawk". "Chúng tôi có nhiều, nhưng vẫn cần cho an ninh quốc gia của mình. Đó là loại vũ khí mạnh, chính xác và rất quan trọng, chúng tôi không thể để cạn kho", ông nói.

Phái đoàn Ukraine do Thủ tướng Yulia Svyrydenko và Thư ký Hội đồng An ninh – Quốc phòng Rustem Umerov dẫn đầu đã có mặt tại Washington từ đầu tuần. Theo Chánh Văn phòng Tổng thống Andriy Yermak, chương trình làm việc tập trung vào 3 vấn đề lớn: Củng cố năng lực phòng thủ, bảo đảm an ninh năng lượng mùa Đông và thắt chặt trừng phạt đối với Nga.

Ngày 15/10, ông Zelensky cho biết phái đoàn đã có một số cuộc gặp cấp cao với các tập đoàn quốc phòng Mỹ, tạo tiền đề cho hội đàm với Tổng thống Trump. 

Phía Điện Kremlin bày tỏ lo ngại về khả năng Mỹ chuyển giao Tomahawk, cho rằng loại tên lửa này có tầm bắn xa và có thể mang cả đầu đạn thường lẫn hạt nhân. Trả lời câu hỏi về phản ứng của Nga, ông Putin nói ngắn gọn: "Phản ứng của chúng tôi là tăng cường hệ thống phòng không của Liên bang Nga".

An Bình (Theo hãng tin Nga RBK)