TỔNG THUẬT: Tọa đàm “Kinh tế-xã hội Việt Nam 2021-2025: Chống chịu và bứt phá”

Giai đoạn 2021-2025 với bao khó khăn, thách thức chất chồng đang dần khép lại. Những khó khăn, thách thức trong nhiệm kỳ này được đánh giá là nhiều hơn và lớn hơn so với cơ hội và thuận lợi, đồng thời nhiều hơn so với giai đoạn 5 năm trước, do những diễn biến phức tạp, khó lường bởi tác động của bối cảnh tình, thiên tai, bão lũ... Có thể khẳng định, đây là một nhiệm kỳ có quá nhiều khác biệt, dị biệt và khắc nghiệt, nhiều vấn đề vượt tầm dự báo.

Trong bối cảnh khắc nghiệt như vậy, dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đứng đầu là đồng chí Tổng Bí thư..., Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương triển khai quyết liệt, hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp đã đề ra, tận dụng tối đa các cơ hội và lợi thế phát triển; ứng phó rất linh hoạt, sáng tạo và hóa giải hiệu quả các khó khăn, thách thức, thậm chí biến "nguy" thành "cơ"... để đưa nền kinh tếphát triển theo xu hướng "Tháng sau cao hơn tháng trước, quý sau tốt hơn quý trước, năm sau tốt hơn năm trước"; đặc biệt là về kinh tế với nền tảng vĩ mô ngày càng được củng cố vững chắc hơn; các cân đối lớn được bảo đảm; tăng trưởng được duy trì và từng bước bứt phá, tăng tốc; lạm phát được kiểm soát tốt theo mục tiêu;... Trong nhiệm kỳ, dự kiến chúng ta đạt và vượt 22/26 chỉ tiêu KT-XH chủ yếu, tạo thế, tạo đà và tạo lực để nước ta vững tin bước vào kỳ nguyên mới, củng cố, tăng cường niềm tin vững chắc của Nhân dân vào Đảng, Nhà nước.

Khái quát lại, có thể dùng hai từ để nói về tình hình kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2025, đó là "chống chịu" và "bứt phá". Đây cũng là chủ đề cuộc tọa đàm Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức với sự tham dự của các vị khách mời là đại biểu Quốc hội, đại diện tổ chức nước ngoài, chuyên gia kinh tế trong và ngoài nước.

Khách mời tham dự tọa đàm gồm: 

- Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Ngân sách của Quốc hội

- Trưởng Đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam, bà Ramla Khalidi

- TS. Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội

- GS, TS. Vũ Minh Khương, giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu - Singapore (trực tuyến từ Singapore)

TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, Điều phối chương trình Tọa đàm.

TS. Nguyễn Sĩ Dũng: Thưa bà, là Trưởng Đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam, ở góc độ quốc tế, bà nhìn nhận và đánh giá như thế nào về những thành tựu kinh tế-xã hội Việt Nam trong kỳ 2021-2025? Trong bối cảnh khó khăn chung của kinh tế tế thế giới cũng như những diễn biến phức tạp của tình hình, những thành quả, kết quả nào bà có ấn tượng sâu sắc nhất trong sự tương quan, so sánh với các nước trong khu vực và trên thế giới? Bà đánh giá về tiến độ thực hiện Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ của Việt Nam như thế nào?

Trưởng Đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam Ramla Khalidi: Từ góc nhìn của UNDP, tôi cho rằng Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ đáng kể, bất chấp những thách thức toàn cầu phải đối mặt. Tôi cho rằng Việt Nam đã có thể biến một số cuộc khủng hoảng và thách thức thành cơ hội cho chính mình.

Một lĩnh vực nổi bật trong các thành tựu là tăng trưởng kinh tế — đạt hơn 7% trong giai đoạn này. Một thành tựu khác mà UNDP đặc biệt ghi nhận là Chỉ số Phát triển Con người (HDI) cao và đang tiếp tục được cải thiện. Đó là một số điểm nổi bật về thành tựu của Việt Nam.

Theo quan điểm của UNDP, điều ấn tượng hơn cả nằm ở sự lãnh đạo mạnh mẽ và tầm nhìn chiến lược, giúp Việt Nam triển khai hiệu quả các chính sách phát triển kinh tế. Ví dụ, Việt Nam đã có thể vượt qua nhiều thách thức, từ đại dịch đến rủi ro liên quan tới các cuộc khủng hoảng và thích ứng với khủng hoảng khí hậu — một vấn đề lớn mà đất nước đang đối mặt — để vươn lên với tinh thần kiên cường và sức mạnh.

Tôi cho rằng hiện nay chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên mới, tập trung vào đổi mới sáng tạo, chuyển đổi toàn diện theo hướng kinh tế tuần hoàn, xanh và bao trùm. Tôi rất hoan nghênh tầm nhìn phát triển bền vững của Việt Nam, và cho rằng chúng ta cần tiếp tục đặt yếu tố đó làm trọng tâm. Tôi tin rằng Việt Nam sẽ tiếp tục tập trung vào con người — phát triển con người, phát triển quốc gia và tương lai của đất nước.

TS. Nguyễn Sĩ Dũng: Tương tự như vậy, xin được hỏi Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu, ông đánh giá như thế nào về khả năng chống chịu của nền kinh tế Việt Nam trong 5 năm qua, nhất là khi so với trước đây, chúng ta hay nói rằng nền kinh tế Việt Nam có sức chống chịu còn hạn chế trước các cú sốc bên ngoài?

Với tư cách là một thành viên của cơ quan lập pháp, giám sát tối cao và cũng là một chuyên gia kinh tế, ông có thể phân tích rõ hơn những thành tựu nổi bật, ấn tượng về kinh tế-xã hội đạt được trong giai đoạn 2021-2025. Để đạt được những kết quả như vậy, theo nhận định của ông, chúng ta đã phải chống chịu, ứng phó và vượt qua những khó khăn, trở ngại gì, thưa ông?

Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu: Một câu hỏi rất giống với câu hỏi dành cho đại diện của UNDP. Tuy nhiên, tôi muốn chia sẻ góc nhìn về điều mà chúng ta, đặc biệt là TS. Nguyễn Sĩ Dũng, đã băn khoăn rất nhiều, đó là khả năng chống chịu của nền kinh tế. Nói cách khác, đó là phát triển, tăng trưởng nhưng phải bền vững. Các đại biểu Quốc hội như TS. Nguyễn Sĩ Dũng, TS. Bùi Sỹ Lợi và tôi đều nhớ rất rõ khi trình bày báo cáo kinh tế - xã hội tại phiên khai mạc kỳ họp Quốc hội mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã khẳng định trong giai đoạn 2021-2025, kinh tế Việt Nam đủ sức chống chịu trước các cú sốc bên ngoài. Vậy điều này thể hiện như thế nào? Tôi thấy có hai khía cạnh.

Thứ nhất, chúng ta đủ sức vì năng lực nội tại của nền kinh tế đã cải thiện rất mạnh mẽ trong giai đoạn 2021-2025 so với giai đoạn trước đây. Các số liệu đã cho thấy điều này, tôi chỉ điểm lại. Một là, tốc độ tăng trưởng GDP bình quân giai đoạn này, nếu năm 2025 đạt 8% theo tính toán của Chính phủ, tăng trưởng bình quân giai đoạn này sẽ là 6,3%, cao hơn giai đoạn trước đó mặc dù giai đoạn 2021-2025 là một giai đoạn rất khó khăn và thách thức so với nhiều năm trước.

Thứ hai, quy mô nền kinh tế của chúng ta cũng đã tăng, từ đầu năm đến nay, tăng từ 364 tỷ USD lên khoảng 510 tỷ USD. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu và thặng dư thương mại cũng cải thiện rõ rệt so với các giai đoạn trước. Dự trữ ngoại hối, xuất nhập khẩu hàng hóa..., một số chỉ tiêu kinh tế vĩ mô cơ bản được kiểm soát.

Về các cú sốc, tôi nêu một số ví dụ cụ thể. Như chuyên gia của UNDP đã nói, đầu tiên là COVID-19. Đây là cú sốc đầu tiên. Chúng ta đã vượt qua và chống chịu như thế nào thì chúng ta đều biết. Chúng ta đã có nguồn lực hỗ trợ người dân và doanh nghiệp, thực hiện ngoại giao vaccine để đảm bảo an toàn sức khỏe cho người dân. Ngay sau đó, chúng ta có một loạt chương trình phục hồi, phát triển kinh tế để vượt qua khó khăn.

Cú sốc thứ hai là xu hướng đưa đầu tư quay trở lại nước mình (reshoring). Nhiều người quan ngại Việt Nam sẽ thu hút đầu tư nước ngoài như thế nào và có bị ảnh hưởng không. Nhưng các số liệu cho thấy việc thu hút đầu tư nước ngoài trong 5 năm trở lại đây đều có sự tiến bộ và tăng trưởng. Và như bà chuyên gia UNDP đã nói, Việt Nam vẫn được xem là một trong những điểm đến đầu tư nước ngoài, được nhiều nhà đầu tư quan tâm.

Cú sốc gần đây nhất là chính sách thuế quan thương mại của chính quyền Tổng thống Trump (Hoa Kỳ). Nhiều người lo lắng, nhưng chúng ta đã phản ứng rất nhanh, quyết liệt và kịp thời. Cho đến nay, theo số liệu thống kê, thương mại của Việt Nam sang Hoa Kỳ trong 9 tháng vẫn đạt 112 tỷ USD. So sánh về kinh tế thì vẫn có sự tăng trưởng. Điều này phản ánh khả năng ứng phó với các cú sốc.

Tôi rất nhất trí với chuyên gia UNDP và TS. Nguyễn Sĩ Dũng rằng trong bối cảnh đó, an sinh xã hội của chúng ta vẫn có những chính sách rất tốt. Tôi chỉ kể thêm về chính sách xóa nhà tạm, nhà dột. Theo tôi đây là chính sách rất thành công, cùng với ba chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững. Điều này cho thấy năng lực của chúng ta đã được thực tế chứng minh.

Về câu hỏi chúng ta đã vượt qua những khó khăn, trở ngại gì, phải nói rằng có rất nhiều khó khăn, trở ngại lớn. Nhưng điều vui và quan trọng nhất là chúng ta đã vượt qua và có giải pháp để vượt qua. Những trở ngại là gì? Thứ nhất, dù có sự cải thiện về năng lực tài chính và điều hành, nhưng trước những cú sốc, nền kinh tế chúng ta vẫn còn hạn chế. Đó là hạn chế về nguồn lực, ảnh hưởng đến việc cân bằng các chính sách đầu tư phát triển, an sinh xã hội và tài khóa. Đây là một khó khăn rất lớn.

Khó khăn thứ hai, cần phân tích sâu hơn, là vấn đề về thể chế. Điều này giải thích tại sao Việt Nam lại quyết tâm đẩy mạnh cải cách thể chế đến vậy. Đó là hai khó khăn về nội tại.

Nhưng cũng có rất nhiều khó khăn từ bên ngoài mà chúng ta không thể kiểm soát được, ví dụ như COVID-19. Khó khăn khác là chính sách thuế quan, xuất nhập khẩu hay đầu tư của các nước. Chúng ta chỉ có thể tiên đoán, bám sát tình hình để có giải pháp phù hợp, chứ khó có thể can thiệp hay điều chỉnh được. Chúng ta chỉ có thể phối hợp, điều chỉnh một cách hài hòa. Các xung đột thương mại, biên giới giữa các quốc gia cũng đều ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh, kinh tế, xuất nhập khẩu, vận chuyển hàng hóa...

Khó khăn thì rất nhiều, nhưng tôi xin nhắc lại, về cơ bản chúng ta đều đã có giải pháp khi gặp cú sốc và khó khăn. Điều đáng trân trọng và vui mừng là về cơ bản chúng ta đã vượt qua được các khó khăn cho đến thời điểm này. Tôi xin tóm lược lại như vậy. Là người đã gắn bó suốt quá trình 5 năm phát triển kinh tế - xã hội vừa rồi, tôi có rất nhiều cảm xúc. Những khó khăn, thách thức, những việc chúng ta đã vượt qua và những thành tựu đạt được đều khơi gợi trong tôi nhiều cảm xúc và theo tôi là rất đáng trân trọng.

TS. Nguyễn Sĩ Dũng: Cảm ơn Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu đã phân tích rất sâu về những khó khăn và cách chúng ta vượt qua. Tôi cũng rất ấn tượng với những điều ông Hiếu nêu, đặc biệt là tiềm lực của chúng ta đã được nâng lên. Quả thực, đó là những thách thức mà tôi nghĩ ở các nhiệm kỳ trước sẽ rất khó khăn.

Tôi xin nói thêm hai ý. Một là, đây là giai đoạn chúng ta đã khéo léo đến mức nợ công giảm và không gian chính sách tài khóa được mở rộng. Điều này tạo tiền đề cho nhiệm kỳ sau tăng trưởng, đó là đầu tư cơ sở hạ tầng. Hai là, cơ sở hạ tầng của chúng ta vừa qua đã có sự đột phá, không chỉ cho nhiệm kỳ này mà còn là nền tảng cho các nhiệm kỳ sau.

Nhiều ý kiến chuyên gia có chung nhận định, trong bối cảnh khó khăn, thách thức nhiều hơn là cơ hội và thuận lợi, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã rất linh hoạt, uyển chuyển, mềm dẻo nhưng cũng rất quyết liệt trong chỉ đạo, điều hành triển khai thực hiện nhiệm vụ để vượt qua những khó khăn, thách thức cũng như tận dụng được tối đa các cơ hội và lợi thế cho phát triển và đã đạt được những kết quả toàn diện về kinh tế-xã hội trong giai đoạn 2020-2025. Xin được hỏi GS. TS. Vũ Minh Khương, dưới góc độ quan sát quốc tế, ông có nhìn nhận và đánh giá như thế nào về khả năng chống chịu và sự bứt phá của kinh tế Việt Nam trong 5 năm qua? Xin ông phân tích rõ hơn về vai trò của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong công tác chỉ đạo, điều hành để đưa đất nước chống chịu, ứng phó hiệu quả, vượt qua các khó khăn, thách thức và đạt được những kết quả ấn tượng, bứt phá trong giai đoạn 2020-2025!