Từ ‘mượn tuổi’ đến ‘hiến đất’: Những sáng kiến vì mái nhà an cư

Thái Nguyên – "Mượn tuổi làm nhà"

Ngay từ tháng 4/2025, tỉnh Thái Nguyên (trước sáp nhập) đã hoàn thành mục tiêu xóa toàn bộ nhà tạm, nhà dột nát, đồng thời hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách tiếp cận kiên quyết và đồng bộ. Cùng thời điểm, tỉnh Bắc Kạn cũng triển khai kế hoạch hỗ trợ xây nhà cho 4.979 hộ dân, và đến ngày 27/7/2025, 100% số hộ đã được khởi công xây dựng theo đúng kế hoạch.

Tuy nhiên, hành trình ấy không hề dễ dàng; sau khi tháo gỡ khó khăn về vốn, rào cản tiếp theo lại đến từ chính thói quen và quan niệm truyền thống về "tuổi làm nhà". Nhiều người dân nhất định xin lùi thời điểm khởi công chỉ vì năm nay không hợp tuổi.

Nhận thức rõ không thể để chương trình chậm trễ vì lý do này, các địa phương trong tỉnh đã đưa ra một giải pháp sáng tạo: "mượn tuổi làm nhà".

Xã Chợ Đồn (Thái Nguyên) là một điển hình trong việc vận dụng giải pháp này hiệu quả. Theo bà Hoàng Thị Phương Dung, Phó Chủ tịch UBND xã, xã đã thành lập các tổ công tác đặc biệt, gồm cán bộ, công chức, và người dân có "tuổi đẹp" đứng tên động thổ thay cho các hộ không hợp tuổi. Đồng thời, xã cũng chủ động phân công cán bộ tiếp cận, vận động những người có uy tín trong dòng họ tham gia thuyết phục các hộ dân.

Nhờ đó, thay vì chờ đến cuối năm mới khởi công, nhiều hộ dân đã xây dựng sớm hơn vài tháng, góp phần quan trọng đẩy nhanh tiến độ chung. Tính đến cuối tháng 7/2025, 100% số hộ thuộc diện hỗ trợ tại xã Chợ Đồn – gồm 74 hộ trong quyết định ban đầu và 21 hộ phát sinh đều đã khởi công xây dựng nhà. Một minh chứng sống động cho hiệu quả của cách làm linh hoạt, thấu hiểu tâm lý người dân.

Quảng Ninh – Cộng đồng chung tay

Tại Quảng Ninh, chương trình xóa nhà tạm không chỉ là chuyện của chính quyền mà đã trở thành phong trào của lòng dân. Điển hình là trường hợp của anh Chíu Chăn Sềnh ở thôn Đoàn Kết, xã Hà Lâu (nay là xã Điền Xá). Sau nhiều năm sống trong căn nhà lợp tôn cũ nát, mùa mưa phải thức trắng canh nước tràn, giờ đây anh Sềnh đã có mái nhà mới kiên cố.

Anh Sềnh xúc động chia sẻ, điều khiến anh cảm động nhất không chỉ là khoản hỗ trợ 80 triệu đồng từ Nhà nước, mà là sự sẻ chia từ bà con lối xóm. Người góp ngày công, người cho mượn gạch, người nấu bữa trưa cho thợ… Những hành động nhỏ nhưng đầy ấm áp ấy đã giúp anh biến giấc mơ có mái nhà vững chắc thành hiện thực.

Câu chuyện của anh Lỷ Tắc Quay ở thôn Nà Nhái, xã Bình Liêu cũng tương tự. Dù được hỗ trợ kinh phí, nhưng nếu không có sự giúp sức của cộng đồng, có lẽ căn nhà mới vẫn chỉ là ước vọng xa vời. Bà con trong thôn – người góp sức, người góp vật liệu – đã tạo nên một không khí như ngày hội mỗi khi có nhà mới được dựng lên.

Còn tại thôn Nà Luông, xã Bình Liêu, nơi có 25 hộ dân chủ yếu là người Dao, mỗi khi có hộ được hỗ trợ xây nhà, cả thôn lại xắn tay vào việc. Ông Phùn Sau Dùng – người có uy tín trong thôn cho biết: "Không quan trọng nhà ai, miễn là có thể giúp nhau dựng mái ấm. Có khi sáng thợ làm, chiều bà con tiếp ca".

Bữa cơm trưa đạm bạc trong giờ nghỉ giữa "công trường", với bát canh măng và đĩa cá kho, bỗng trở nên ấm áp và đáng trân trọng hơn bao giờ hết. Đó không chỉ đơn thuần là một bữa ăn, mà còn là minh chứng sống động cho tình làng nghĩa xóm, cho tinh thần sẻ chia và đoàn kết, nơi những tấm lòng biết "nhường cơm sẻ áo" cùng nhau vượt qua khó khăn.

Tuyên Quang, Bắc Giang – Tấc đất nghĩa tình

Nếu như ở Quảng Ninh, người dân góp ngày công, thì tại Tuyên Quang, nhiều hộ dân đã sẵn sàng hiến đất – thứ tài sản quý giá nhất để giúp đồng bào có được mái nhà an cư.

Gia đình bà Dư Thị Phùi ở xã Tân An (Chiêm Hóa) là một trong những hộ nghèo sống trong nhà gỗ tạm bợ, mỗi khi mưa lớn là nước tràn vào nhà. Dù nằm trong danh sách hỗ trợ, nhưng khó khăn lại nằm ở chỗ không có đất để xây. Trong bối cảnh quỹ đất trống của xã chỉ còn chưa đầy 0,06 ha, giải pháp chuyển đổi mục đích sử dụng đất lại không thể thực hiện kịp thời, đặc biệt khi mùa mưa bão đang đến gần.

Giữa lúc đó, gia đình bà Hà Thị Bàn ở cùng thôn đã chủ động hiến hơn 100 m² đất ở cho chính quyền để xây nhà cho bà Phùi. Nhờ nghĩa cử cao đẹp ấy, cùng sự giúp sức của bà con chòm xóm, căn nhà kiên cố đã nhanh chóng được hoàn thành trước mùa mưa.

Không chỉ có bà Bàn, theo Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Tuyên Quang, từ đầu năm 2025 đến nay, đã có 10 gia đình tình nguyện hiến tổng cộng hơn 1.000 m² đất để hỗ trợ các hộ nghèo xóa nhà tạm. Một minh chứng rõ nét cho thấy lòng nhân ái không chỉ hiện diện qua vật chất, mà còn từ những điều tưởng như không thể, như tặng cả "tấc vàng" đất ở cho người cần hơn mình.

Tương tự Tuyên Quang, tại Bắc Giang (trước sáp nhập) cũng có khoảng 40 hộ dân được tặng đất để xây dựng nhà ở mới từ chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát theo phát động của Thủ tướng Chính phủ. Đó là biểu hiện sinh động cho tinh thần "lá lành đùm lá rách" đã trở thành bản sắc của người Việt qua bao thế hệ.

Mùa mưa bão sắp tới, gia đình chị Từ Thị Oanh (sinh năm 1996, dân tộc Sán Dìu), hộ nghèo ở tổ dân phố Nghĩa, phường Chũ, không còn lo cảnh "chạy dột". Ngôi nhà cũ xiêu vẹo bên bờ sông Lục Nam đã được thay bằng căn nhà cấp 4 khang trang rộng 60 m², có công trình phụ sạch sẽ, trị giá gần 150 triệu đồng.

Dù chồng đau ốm, bản thân mắc bệnh tan máu bẩm sinh, chị Oanh vẫn tần tảo nuôi hai con nhỏ. Gia đình chị từng sống trong ngôi nhà tạm trên mảnh đất chưa được cấp sổ. Cảm thương hoàn cảnh, chính quyền và người dân địa phương đã góp đất, hỗ trợ xây dựng nhà mới. Lãnh đạo UBND phường, chia sẻ: "Việc hiến tặng gần 100 m² đất là nghĩa cử đáng trân trọng, giúp chị Oanh đủ điều kiện thụ hưởng chính sách hỗ trợ năm 2025". Ngoài được hỗ trợ 70 triệu đồng từ nguồn quỹ "Vì người nghèo", bà con còn góp công, vật liệu, giúp căn nhà sớm hoàn thiện.

Kết nối yêu thương – Gốc rễ cho sự phát triển bền vững

Từ Thái Nguyên, Quảng Ninh, Tuyên Quang đến Bắc Giang, mỗi cách làm đều cho thấy sự sáng tạo, linh hoạt của cấp ủy, chính quyền các cấp – nhưng trên hết vẫn là lòng dân đồng thuận.

Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát không đơn thuần là hoạt động xây dựng cơ sở hạ tầng, đó còn là cách Nhà nước, chính quyền và Nhân dân cùng nhau khơi dậy niềm tin, tạo nền tảng bền vững cho sự phát triển xã hội. Những cách làm hay, sáng tạo từ cơ sở cần được lan tỏa, nhân rộng, để hành trình "không ai bị bỏ lại phía sau" luôn là hiện thực, chứ không chỉ là khẩu hiệu.

Sơn Hào (tổng hợp)