Tuần lễ Số Quốc tế: Việt Nam lan tỏa thông điệp về AI nguồn mở và hợp tác toàn cầu

Ngày 27/10, tại Ninh Bình, trong khuôn khổ Tuần lễ Số Quốc tế Việt Nam 2025 (Viet Nam International Digital Week – VIDW 2025), Hội nghị bàn tròn cấp Bộ trưởng về Quản trị Trí tuệ nhân tạo (AI) đã diễn ra, quy tụ các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia và tổ chức quốc tế cùng chia sẻ kinh nghiệm, sáng kiến và chính sách về quản trị AI có trách nhiệm.

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, năm 2025 là dấu mốc đặc biệt khi Việt Nam kỷ niệm 80 năm ngày giành độc lập và 50 năm ngày thống nhất đất nước. Đây cũng là thời khắc ý nghĩa để cùng nhìn về tương lai số, trong đó trí tuệ nhân tạo đóng vai trò then chốt.

Theo Bộ trưởng "nhiệm vụ của chúng ta không phải là làm chậm đổi mới, mà là định hướng AI bằng sự khôn ngoan và trách nhiệm". Một Nhà nước mạnh phải bảo vệ các giá trị nhân văn, trong khi một xã hội cởi mở cần khuyến khích sáng tạo và đối thoại. 

Để AI thực sự phục vụ con người, Bộ trưởng cho rằng, cần có sự cân bằng giữa toàn cầu và địa phương, hợp tác và chủ quyền, giữa các tập đoàn công nghệ lớn và doanh nghiệp khởi nghiệp, giữa công nghệ và ứng dụng, giữa sử dụng và làm chủ, giữa sáng tạo và kiểm soát, giữa hạ tầng toàn cầu và hạ tầng quốc gia, giữa dữ liệu mở và dữ liệu được bảo vệ, giữa AI tổng quát và AI chuyên biệt.

Việt Nam tin rằng sự phát triển bền vững của AI phải dựa trên bốn trụ cột: Thể chế AI mạnh mẽ, hạ tầng AI hiện đại, nhân tài AI và văn hóa AI lấy con người làm trung tâm.

Theo Bộ trưởng, phiên họp hôm nay không chỉ là một cuộc đối thoại chính sách mà còn là diễn đàn của niềm tin và hợp tác.

“Cùng nhau, chúng ta chia sẻ và định hình nên các thể chế AI của khu vực và toàn cầu. Việt Nam cam kết phát triển AI lấy con người làm trung tâm, mở, an toàn, có chủ quyền, hợp tác, bao trùm và bền vững", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Bộ trưởng cho biết ,Việt Nam sẽ thúc đẩy hợp tác quốc tế để chia sẻ tri thức, giá trị và nuôi dưỡng tăng trưởng dài hạn; đồng thời khuyến khích phát triển hệ sinh thái AI nguồn mở, nhằm tăng cường minh bạch, hợp tác và đổi mới sáng tạo. 

"Hệ sinh thái AI nguồn mở sẽ giúp các quốc gia nhỏ và các doanh nghiệp khởi nghiệp cùng phát triển, làm chủ công nghệ tiên tiến", Bộ trưởng nói.

Trong thông điệp gửi tới Hội nghị, ông Amandeep Singh Gill, Phó Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc, Đặc phái viên của Tổng Thư ký về Công nghệ đã chia sẻ góc nhìn về bức tranh toàn cầu trong xây dựng thể chế quản trị AI.

Ông cho biết, tháng 8 vừa qua, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã nhất trí thông qua một nghị quyết thành lập 2 cơ chế toàn cầu thường trực mới, đó là Hội đồng Khoa học Quốc tế Độc lập về AI và Đối thoại Toàn cầu về Quản trị AI trong khuôn khổ Liên Hợp Quốc.

Bên cạnh đó, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc đã đề xuất thành lập Quỹ Toàn cầu về AI để hỗ trợ mạng lưới các trung tâm AI khu vực và quốc gia. Các cơ chế tài chính đổi mới này sẽ giúp các quốc gia phát triển năng lực, hạ tầng và thể chế cần thiết để khai thác AI một cách có trách nhiệm.

"Chúng ta sẽ hỗ trợ cung cấp AI phục vụ phát triển bền vững từ chẩn đoán y tế, dự báo nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu dến giáo dục, đảm bảo đổi mới sáng tạo phục vụ cho sống đông, chứ không chỉ số ít", ông Gill nhấn mạnh.

Tiên phong trong quản trị AI có trách nhiệm

Cũng trong khuôn khổ Hội nghị, ông Jonathan Baker, Trưởng Văn phòng và Đại diện UNESCO tại Việt Nam, đã trình bày Báo cáo đánh giá mức độ sẵn sàng (RAM) về AI tại Việt Nam. Báo cáo này là một phần trong khuyến nghị của UNESCO về đạo đức AI, được thiết kế nhằm giúp các quốc gia đánh giá năng lực và định hướng phát triển AI trên năm phương diện: Pháp lý, xã hội, giáo dục, kinh tế và cơ sở hạ tầng.

Ông Baker cho biết, Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên ở châu Á hoàn thành bản đánh giá này, thể hiện ý chí chính trị mạnh mẽ và sự cống hiến to lớn trong việc xây dựng hệ sinh thái AI có trách nhiệm ngay từ đầu.

Báo cáo ghi nhận những tiến bộ vượt bậc của Việt Nam. Về pháp lý, Việt Nam đã có định hướng chiến lược rõ ràng với Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, xác định AI và chuyển đổi số là động lực tăng trưởng cốt lõi. Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 lần đầu tiên dành riêng một chương pháp lý cho AI.

Về kinh tế, kinh tế số đóng góp tới 18,3% GDP, xuất khẩu công nghệ cao chiếm hơn 36% tổng kim ngạch thương mại.

Về hạ tầng, độ phủ Internet đạt 78%, mạng di động đạt 99,8% dân số, đưa Việt Nam vào nhóm quốc gia có chỉ số phát triển chính phủ điện tử ở mức “rất cao”.

Đối với lĩnh vực nghiên cứu và giáo dục, số công bố khoa học về AI của Việt Nam tăng từ 134 bài năm 2010 lên hơn 4.000 bài năm 2023, xếp thứ 26 thế giới; hơn 50 trường đại học đã có chương trình đào tạo về AI.

Tuy nhiên, ông Baker cũng lưu ý, Việt Nam đang thiếu hụt nhân lực AI tay nghề cao, đặc biệt trong lĩnh vực học máy và xử lý ngôn ngữ tự nhiên. Bên cạnh đó, việc tiếp cận các ngành STEM của phụ nữ, người dân tộc thiểu số và người khuyết tật còn hạn chế.

UNESCO đưa ra nhiều khuyến nghị chiến lược cho Việt Nam như: Tăng cường khung pháp lý về đạo đức AI, thành lập Ủy ban quốc gia về đạo đức AI, phát triển nguồn nhân lực AI có trình độ kỹ thuật và đạo đức, xây dựng các trung tâm dữ liệu quy mô lớn và trung tâm xuất sắc về công nghệ chiến lược.

“UNESCO và toàn bộ hệ thống Liên Hợp Quốc cam kết sẽ luôn đồng hành cùng Việt Nam trên hành trình phát triển một tương lai AI có đạo đức và bao trùm", ông Baker khẳng định.

Tại Hội nghị đã diễn ra nghi thức bàn giao biểu trưng Báo cáo đánh giá mức độ sẵn sàng về đạo đức trong trí tuệ nhân tạo giữa UNESCO và Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Sự kiện là minh chứng sinh động cho cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc phát triển trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm, nhân văn, vì con người và vì hòa bình – góp phần định hình thể chế AI khu vực và toàn cầu trong kỷ nguyên số.

Thu Giang