Việt Nam – Ấn Độ: Hình mẫu hợp tác y học cổ truyền

Việt Nam và Ấn Độ đang phát triển tích cực trong lĩnh vực y học cổ truyền, ông Prataprao Jadhav, Quốc vụ khanh phụ trách Bộ AYUSH (Y học cổ truyền), đồng thời là Quốc vụ khanh Bộ Y tế và Phúc lợi Gia đình Chính phủ Ấn Độ cho biết trước thềm Hội nghị Thượng đỉnh Toàn cầu lần thứ hai của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về Y học Cổ truyền, dự kiến diễn ra từ ngày 17–19/12/2025 tại New Delhi (Ấn Độ).

Nâng tầm y học cổ truyền Việt Nam-Ấn Độ trên bản đồ y học thế giới

Ông Prataprao Jadhav nhấn mạnh, Việt Nam và Ấn Độ có sự tương đồng và bổ trợ tự nhiên trong việc thúc đẩy phong trào y học cổ truyền dựa trên nền tảng nghiên cứu khoa học.

Cả hai quốc gia đều sở hữu nền y học cổ truyền lâu đời, với hệ thống lý luận, phương pháp thực hành và nguồn dược liệu phong phú. Trong bối cảnh thế giới ngày càng quan tâm đến chăm sóc sức khỏe toàn diện, phòng bệnh từ sớm, từ xa và phát triển bền vững, hợp tác song phương trong lĩnh vực y học cổ truyền được đánh giá có dư địa phát triển lớn, không chỉ ở khu vực mà cả trên phạm vi toàn cầu.

Ấn Độ có lợi thế nổi trội với các hệ thống Ayurveda, Yoga, Unani, Siddha và Homeopathy (AYUSH), được tổ chức bài bản, chuẩn hóa ở cấp quốc gia, cùng mạng lưới đào tạo và nghiên cứu quốc tế rộng khắp. Trong khi đó, Việt Nam có thế mạnh về y học cổ truyền dân tộc gắn với hệ sinh thái dược liệu nhiệt đới, đồng thời có kinh nghiệm kết hợp y học cổ truyền với y học hiện đại trong hệ thống y tế cơ sở. Những lợi thế mang tính bổ trợ này mở ra khả năng trao đổi phương pháp điều trị, chuẩn hóa phác đồ và phát triển các mô hình chăm sóc sức khỏe tích hợp.

Việt Nam và Ấn Độ đều nằm trong nhóm quốc gia có mức độ đa dạng sinh học cao, sở hữu hàng nghìn loài cây thuốc bản địa. Riêng tại Việt Nam, theo điều tra nguồn gene dược liệu, hiện ghi nhận 5.117 loài, trong đó có nhiều dược liệu quý hiếm, cùng kho tàng tri thức y học cổ truyền dân tộc phong phú, được tích lũy qua nhiều thế hệ. Đến nay, 25 tỉnh, thành phố đã xây dựng quy hoạch vùng trồng cây thuốc; mạng lưới nuôi trồng, thu mua và chế biến dược liệu trong nước ngày càng được mở rộng.

Trên cơ sở đó, hợp tác nghiên cứu, bảo tồn và khai thác bền vững dược liệu; phát triển thuốc cổ truyền và thực phẩm chức năng; cũng như ứng dụng công nghệ sinh học và chuyển đổi số trong truy xuất nguồn gốc dược liệu được xác định là hướng đi chiến lược, phù hợp với xu thế kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững.

Theo các báo cáo thị trường, tổng giá trị thị trường dược liệu tại Việt Nam hiện ước đạt hơn 400 triệu USD mỗi năm và dự báo tăng lên khoảng 569,1 triệu USD vào năm 2030, cho thấy tiềm năng kinh tế đáng kể của lĩnh vực này. Việc phát triển dược liệu không chỉ phục vụ chăm sóc sức khỏe cộng đồng mà còn góp phần tạo sinh kế bền vững, xóa đói giảm nghèo cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Bên cạnh nghiên cứu và phát triển dược liệu, hai nước còn có nhiều dư địa trong hợp tác đào tạo và nâng cao năng lực. Ấn Độ sở hữu hệ thống đại học và viện nghiên cứu y học cổ truyền quy mô lớn, trong khi Việt Nam đang đẩy mạnh chuẩn hóa đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y học cổ truyền. Các chương trình trao đổi giảng viên, sinh viên; học bổng chuyên ngành; đào tạo ngắn hạn về quản lý, tiêu chuẩn hóa và thử nghiệm lâm sàng được kỳ vọng sẽ góp phần xây dựng đội ngũ chuyên gia có khả năng hội nhập quốc tế.

Việt Nam và Ấn Độ cũng đứng trước cơ hội tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị y học cổ truyền toàn cầu. Trong bối cảnh WHO ngày càng tăng cường thúc đẩy y học cổ truyền dựa trên bằng chứng khoa học, hai nước có thể phối hợp xây dựng tiêu chuẩn, hướng dẫn thực hành tốt, đóng góp dữ liệu nghiên cứu cho các khuyến nghị toàn cầu và tham gia các mạng lưới chính sách – khoa học quốc tế, qua đó nâng cao vị thế của cả hai quốc gia trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe.

Theo Đại sứ quán Ấn Độ tại Việt Nam, hợp tác y học cổ truyền còn góp phần thúc đẩy ngoại giao văn hóa – y tế – nhân dân. Các hoạt động như Ngày Quốc tế Yoga tại Việt Nam, hội thảo học thuật, giao lưu chuyên gia và hợp tác viện – viện không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn mà còn là kênh ngoại giao mềm hiệu quả, góp phần củng cố Đối tác Chiến lược Toàn diện Việt Nam – Ấn Độ.

Biến tiềm năng thành cơ hội

Việc Ấn Độ đăng cai Hội nghị Thượng đỉnh Toàn cầu lần thứ hai của WHO về Y học Cổ truyền không chỉ khẳng định vai trò dẫn dắt của nước này trong lĩnh vực y học cổ truyền, mà còn phản ánh những kết quả hợp tác thực chất giữa Việt Nam và Ấn Độ.

Các hoạt động chung thể hiện tầm nhìn thống nhất: kết hợp tri thức truyền thống với đổi mới hiện đại nhằm cung cấp các giải pháp chăm sóc sức khỏe toàn diện, dễ tiếp cận và bền vững cho người dân, phù hợp với chủ đề của Hội nghị năm nay: "Khôi phục thế cân bằng: Khoa học và Thực hành vì Sức khỏe và An sinh."

Trong khuôn khổ Chương trình Hợp tác Mekong – Ganga (MGC), Bộ AYUSH đã tổ chức Hội thảo về Y học Cổ truyền và Y học Bổ sung tại Ấn Độ với sự tham dự của các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách trong khu vực. Việt Nam cử đoàn đại biểu gồm 5 thành viên thuộc Cục Quản lý Y, Dược cổ truyền tham dự, góp phần tăng cường hợp tác song phương trong lĩnh vực này.

Trong thời gian tới, hai nước sẽ tiếp tục đẩy mạnh hợp tác nghiên cứu dược liệu, nâng cao năng lực, chia sẻ tri thức và phối hợp quản lý, thúc đẩy y học cổ truyền phát triển theo hướng khoa học, hiện đại và hội nhập quốc tế.

Trước đó, hợp tác Việt Nam – Ấn Độ trong lĩnh vực y học cổ truyền đã được khẳng định trong Tuyên bố chung về tăng cường Đối tác Chiến lược Toàn diện, nhân chuyến thăm chính thức của Thủ tướng Phạm Minh Chính tới Ấn Độ từ ngày 30/7 đến 1/8/2024. Trong khuôn khổ Tuyên bố này, hai bên cũng ký Bản ghi nhớ hợp tác về dược liệu giữa Cục Quản lý Y Dược Cổ truyền (Việt Nam) và Cơ quan Cây Dược liệu quốc gia thuộc Bộ AYUSH (Ấn Độ).