Việt Nam sẽ công bố Chiến lược AI cập nhật và Luật AI, hướng tới phát triển nhanh, an toàn, nhân văn

Chiều 2/12, trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học – Công nghệ VinFuture 2025, tọa đàm “AI vì nhân loại: Đạo đức và an toàn AI trong kỷ nguyên mới” đã  thảo luận về một trong những chủ đề cấp bách nhất hiện nay: Phát triển AI có trách nhiệm, hướng đến các giá trị nhân văn và vì lợi ích chung của nhân loại.

Việt Nam sẽ công bố Chiến lược AI cập nhật và Luật AI

Tại đây, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy nhấn mạnh rằng Việt Nam đã ban hành Chiến lược quốc gia về AI từ năm 2021, nhưng trong bối cảnh AI đang phát triển với tốc độ vượt bậc, cuối năm nay Việt Nam sẽ công bố bản Chiến lược AI cập nhật và Luật AI.

Đây không chỉ là khuôn khổ pháp lý mà còn là tuyên ngôn về tầm nhìn quốc gia, xác định AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của Việt Nam, đóng góp cho phúc lợi xã hội, phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Theo Thứ trưởng Bùi Thế Duy, AI hôm nay không chỉ là một công nghệ ứng dụng mà đang trở thành hạ tầng thiết yếu như điện, viễn thông hay Internet; quốc gia nào làm chủ được AI sẽ có lợi thế vượt trội trong kinh tế - xã hội và an ninh - quốc phòng.

Vì vậy, Việt Nam đang xây dựng Trung tâm siêu tính toán AI quốc gia, hệ sinh thái dữ liệu mở và hạ tầng AI Việt Nam hướng tới tự chủ, đồng thời triển khai AI hoá toàn diện với tốc độ nhanh, đưa AI trở thành "trợ lý trí tuệ" phổ cập cho mọi người dân nhằm nâng cao năng suất xã hội và mở rộng khả năng tiếp cận tri thức,

Thứ trưởng Bùi Thế Duy khẳng định Việt Nam kiên định với triết lý phát triển AI mở, gồm chuẩn mở, dữ liệu mở và mã nguồn mở. 

“Mở là con đường để tiếp nhận tri thức toàn cầu, làm chủ công nghệ, phát triển Make in Vietnam và đóng góp trở lại cho nhân loại. Và 'mở' cũng là điều kiện để bảo đảm an toàn và minh bạch trong ứng dụng AI", Thứ trưởng Bùi Thế Duy nói.

Bên cạnh hạ tầng, Thứ trưởng đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của thị trường. Ông cho rằng không có ứng dụng thì không có thị trường; không có thị trường thì không thể hình thành doanh nghiệp AI mạnh. 

Vì vậy, Nhà nước sẽ đi đầu trong triển khai ứng dụng AI tại các bộ, ngành, địa phương. Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia sẽ dành khoảng 30% - 40% nguồn lực cho AI, trong đó có chương trình voucher hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận các nền tảng AI, góp phần biến Việt Nam trở thành “cái nôi” của các doanh nghiệp AI cạnh tranh toàn cầu.

Theo Thứ trưởng, Việt Nam đang chuyển từ “ứng dụng AI” sang “chuyển đổi AI” – tức tái cấu trúc toàn diện hoạt động của cơ quan, tổ chức, ngành và quốc gia dựa trên AI để tạo năng lực quản trị, sản xuất và sáng tạo mới. 

Với quy mô 100 triệu dân trẻ, năng động, cùng dữ liệu phong phú, cộng đồng nghiên cứu – startup giàu khát vọng và lực lượng doanh nghiệp số Make in Vietnam, Việt Nam có điều kiện để đi nhanh và đi mạnh trong kỷ nguyên AI.

Phát triển nhanh, nhưng phải nhân văn và an toàn

Tuy nhiên, cơ hội đi kèm thách thức: AI đặt ra vấn đề đạo đức, niềm tin xã hội, việc làm và an toàn. Vì vậy, Việt Nam xác định phát triển AI theo hướng “nhanh – an toàn – nhân văn”, trong đó AI hỗ trợ con người nhưng con người vẫn là chủ thể ra quyết định cuối cùng. 

Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ ban hành Bộ quy tắc đạo đức AI quốc gia, Chiến lược AI và Luật AI với các quan điểm chủ đạo: Quản lý theo mức độ rủi ro; bảo đảm minh bạch và trách nhiệm giải trình; đặt con người làm trung tâm; khuyến khích phát triển AI trong nước; phát triển AI như động lực tăng trưởng nhanh và bền vững và bảo vệ chủ quyền số quốc gia dựa trên dữ liệu, hạ tầng và công nghệ AI.

Thứ trưởng nhấn mạnh rằng công nghệ là toàn cầu nhưng dữ liệu là địa phương. Những ứng dụng quan trọng phải vận hành trên hạ tầng AI Việt Nam, kết hợp hài hòa giữa nền tảng toàn cầu và nền tảng nội địa. Đây cũng là cơ hội để các quốc gia đang phát triển tận dụng lợi thế về ngữ cảnh, văn hoá, dữ liệu và bài toán đặc thù để tạo dấu ấn riêng.

Con đường AI của Việt Nam là con đường của chữ ‘Và’: toàn cầu và địa phương; hợp tác và tự chủ; công nghệ và ứng dụng; tinh hoa và đại chúng; dữ liệu mở và dữ liệu bảo vệ. Sự phát triển AI phải dựa trên bốn trụ cột: thể chế, hạ tầng, nhân lực và văn hoá AI, trong đó mỗi trụ cột bổ trợ cho nhau để tạo động lực tăng trưởng mới.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy cũng nhấn mạnh Tuyên ngôn AI của Việt Nam: “Nhân văn – Mở – An toàn – Tự chủ – Hợp tác – Bao trùm – Bền vững”. 

Tại tọa đàm, các diễn giả hàng đầu thế giới đã chia sẻ những góc nhìn sâu sắc về tương lai AI. Gửi video thông điệp tới Tọa đàm, GS. Geoffrey Hinton – chủ nhân Giải Nobel Vật lý 2024 và được vinh danh là "Cha đẻ của AI", cho rằng AI đang phát triển rất nhanh, vừa mang lại lợi ích to lớn, vừa tiềm ẩn rủi ro.

AI có thể giúp chăm sóc sức khoẻ, giáo dục, thiết kế thuốc và phát triển vật liệu mới, nhưng cũng có thể tạo ra virus nguy hiểm, thực hiện tấn công mạng, gây nhiễu loạn bầu cử hoặc khiến hàng triệu người mất việc nếu xã hội không chuẩn bị kịp thời. 

Nguy cơ lớn nhất, theo GS. Geoffrey Hinton là AI có thể trở nên thông minh hơn con người trong khoảng 20 năm tới. Các nhà khoa học và kỹ sư có trách nhiệm tìm ra phương pháp mạnh mẽ hơn để giữ AI phù hợp với giá trị con người – đồng thời phải giúp công chúng và chính trị gia hiểu rõ hơn về bản chất của AI để đưa ra quyết sách đúng đắn.

Trong khi đó, GS . Yoshua Bengio – người được mệnh danh “cha đẻ của học sâu”, chủ nhân giải Turing 2018 dẫn chứng những mô phỏng gần đây cho thấy hệ thống AI có thể hành xử nguy hiểm như tống tiền, lừa dối hay ưu tiên sự tồn tại của chính nó thay vì an toàn con người. Ông cũng cảnh báo về nguy cơ người dùng gắn bó cảm xúc quá mức với AI, dẫn đến những hệ quả tâm lý nghiêm trọng.

Theo GS. Bengio, ưu tiên hiện nay là “an toàn AI tuyến đầu”, không chỉ tăng cường năng lực mà bỏ qua rủi ro. Ông cho rằng thế giới phải hành động cùng nhau trên cả ba phương diện: Chính sách, khoa học và xã hội. 

Về chính sách, cần hợp tác quốc tế để tránh cuộc chạy đua AI giữa các cường quốc và các tập đoàn. Về khoa học, cần các biện pháp kỹ thuật bảo đảm AI không gây hại con người ngay cả khi bị yêu cầu. Về xã hội, cần xây dựng các hệ thống bảo vệ để đảm bảo AI phù hợp với chuẩn mực và giá trị nhân loại. 

Ở góc nhìn khác, TS. Vinton Gray Cerf – một trong những “cha đẻ của Internet” chia sẻ những bài học từ hơn 50 năm phát triển Internet để soi chiếu vào kỷ nguyên AI. 

Ông nêu 4 bài học lớn từ Internet: kết nối là tất cả; giao tiếp đầu cuối phải được bảo đảm; hệ thống phải mang tính toàn cầu và kiến trúc phải đủ mở để sáng tạo liên tục. Nhưng Internet cũng cho thấy rằng sự ẩn danh tuyệt đối khiến trách nhiệm giải trình trở nên khó khăn. 

Trong kỷ nguyên AI, trách nhiệm đó càng trở nên cấp thiết hơn khi công nghệ có thể tạo ra nội dung giả, thao túng thông tin và gây nhiễu xã hội. Vì vậy, ông cho rằng củng cố niềm tin số – dựa trên minh bạch, nhận diện và hợp tác quốc tế – là nền tảng không thể thiếu trong quản trị AI.

Với những góc nhìn đa chiều và sâu sắc từ các chuyên gia hàng đầu thế giới, tọa đàm “AI vì nhân loại” khẳng định rằng tương lai của AI phải được xây dựng trên nền tảng đạo đức, an toàn và nhân văn. Đó không chỉ là lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu để công nghệ phụng sự con người và mang lại một thế giới tốt đẹp hơn.

Thu Giang