Xây dựng Luật Dân số xuất phát từ yêu cầu thực tiễn

Ngày 13/11, tại tỉnh Phú Thọ, Cục Dân số, Bộ Y tế phối hợp với Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tổ chức họp góp ý hoàn thiện dự thảo Luật Dân số. Dự thảo Luật Dân số đã được Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10. Ngày 10/11 vừa qua, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về dự án Luật này. Dự kiến, dự thảo Luật sẽ được Quốc hội thông qua ngày 10/12 tới.

Ông Phạm Vũ Hoàng, Phó Cục trưởng Cục Dân số cho biết, dự thảo Luật đóng vai trò hết sức quan trọng, tác động đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Dự thảo tập trung vào 4 nhóm chính sách lớn, gồm: duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; thích ứng với già hóa dân số; nâng cao chất lượng dân số.

"Sau khi lắng nghe các ý kiến đại biểu Quốc hội trong phiên thảo luận ở Tổ, tại hội trường, Ban soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, tiếp ý kiến một cách cẩn trọng theo nguyên bám sát các chủ trương, nghị quyết của Đảng; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật và xuất phát từ yêu cầu thực tiễn của đất nước và tham khảo kinh nghiệm quốc tế", ông Phạm Vũ Hoàng chia sẻ.

Khẳng định Luật Dân số khi được thông qua sẽ quyết định vận mệnh, tương lai đất nước trong 50 hoặc 100 năm nữa, GS Nguyễn Thiện Nhân, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ, đại biểu Quốc hội khóa XV nhấn mạnh, làm Luật Dân số bây giờ là cực kỳ quan trọng. Đây là không chỉ là cơ hội "vàng" mà là cơ hội "kim cương" cho Việt Nam.

Lấy ví dụ từ bài học của Nhật Bản khi chậm chễ thực hiện các giải pháp về dân số, GS. Nguyễn Thiện Nhân cho hay, nếu không sớm có chính sách khuyến khích sinh con, Việt Nam sẽ phải đối mặt với suy giảm dân số, thiếu hụt lao động và nguy cơ tăng trưởng kinh tế chậm lại. "Năm 1975 dân số Việt Nam khoảng 50 triệu người và 50 năm sau Việt Nam đã đạt hơn 100 triệu người. Nếu không đạt được số dân như bây giờ thì chúng ta không có lao động, không có nhân lực và không phát triển".

Tại cuộc họp, GS.TS Nguyễn Đình Cử, nguyên Viện trưởng Viện Dân số và Các vấn đề xã hội (Đại học Kinh tế quốc dân) cho rằng, việc ban hành Luật mới sẽ nâng hiệu lực của Pháp lệnh Dân số năm 2003 lên một tầm cao hơn, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho chính sách dân số quốc gia. Điểm mới của dự thảo Luật này là quyền quyết định số con và khoảng cách sinh con được trao cho các cặp vợ chồng, thay vì giới hạn mỗi cặp chỉ có một hoặc hai con như trước. Quy định này mở ra hành lang pháp lý mới cho quyền sinh sản, phù hợp với xu hướng phát triển xã hội hiện nay.

"Bên cạnh đó, dự thảo Luật chú trọng nâng cao chất lượng dân số ngay từ đầu đời thông qua các quy định về tư vấn và khám sức khỏe trước kết hôn, phòng tránh tảo hôn và hôn nhân cận huyết, tầm soát trước sinh và sơ sinh. Những giải pháp này góp phần giảm tỷ lệ dị tật bẩm sinh, bảo đảm trẻ em sinh ra khỏe mạnh, thể chất và trí tuệ được phát triển toàn diện", GS Nguyễn Đình Cử cho hay.

Theo GS Nguyễn Đình Cử, điều này có nghĩa là công tác chăm sóc sức khỏe dân số được mở rộng từ giai đoạn trước khi sinh ra đời, chứ không chỉ dừng ở việc kiểm soát mức sinh.

Một nội dung đáng chú ý khác trong dự thảo Luật là thích ứng với quá trình già hóa dân số - thách thức lớn trong bối cảnh hiện nay. Theo GS Nguyễn Đình Cử, Việt Nam đã có Luật Người cao tuổi, tuy nhiên theo nhiều chuyên gia, luật này chưa quy định cụ thể về đào tạo nhân viên và phát triển cơ sở chăm sóc người cao tuổi.

"Dự thảo Luật Dân số lần này hướng tới xã hội hóa lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi, khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư, xây dựng trung tâm và đào tạo nhân lực chuyên môn, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của xã hội. Thực tế, quy mô hộ gia đình Việt Nam đang thu hẹp từ trung bình 5-6 người trước đây xuống còn khoảng 3,5 người mỗi hộ, thậm chí ở Bình Dương chỉ khoảng 2,9 người. Trong khi đó, phụ nữ là lực lượng chăm sóc truyền thống đã tham gia thị trường lao động với tỷ lệ khoảng 46%, dẫn đến việc chăm sóc người cao tuổi trong gia đình gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, việc phát triển hệ thống chăm sóc chuyên nghiệp là xu thế tất yếu", GS Nguyễn Đình Cử nói.

Hội thảo là dịp để cơ quan soạn thảo tiếp thu và phản hồi các nhóm vấn đề trong 18 câu hỏi được đại biểu Quốc hội nêu ra, làm rõ thêm những nội dung còn có ý kiến khác nhau. Các đại biểu kỳ vọng, Luật Dân số mới sẽ mở rộng quyền sinh sản, nâng cao chất lượng dân số, thích ứng với già hóa và củng cố nguồn nhân lực cho phát triển bền vững của đất nước.

Hiền Minh