Xây dựng tiêu chuẩn chất lượng cho sâm Việt Nam để tăng giá trị

Ngày 27/6, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam-Hàn Quốc (VKIST) tổ chức hội thảo khoa học "Tiêu chuẩn chất lượng dược liệu sâm (Panax spp) và sản phẩm chăm sóc sức khỏe từ sâm".

Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy cho biết, thời gian qua, Bộ KH&CN đã có sự đầu tư, quan tâm nhất định cho sâm Việt Nam, thể hiện qua việc bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho sâm Ngọc Linh, triển khai các viện nghiên cứu, trung tâm nghiên cứu về sâm Ngọc Linh tại Kon Tum, hỗ trợ kiểm chứng chất lượng sâm, cũng như hoạt động quản lý nhà nước để bảo đảm chất lượng sâm, chống hàng giả, hàng nhái, đưa sâm Việt Nam vào danh mục sảm phẩm quốc gia để ưu tiên nghiên cứu phát triển…

Những năm gần đây, với sự giúp đỡ của các chuyên gia Hàn Quốc, VKIST đã bước đầu thành công trong chuyển giao công nghệ cho doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là hướng đến công nghệ chiết xuất dược liệu với hàm lượng cao.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy hy vọng thông qua hội thảo, VKIST sẽ là cầu nối giữa các doanh nghiệp Việt Nam, các địa phương với các nhà khoa học, viện nghiên cứu để đưa những công nghệ tốt nhất, bài học hữu ích nhất của sâm Hàn Quốc đến với Sâm Việt Nam. Thông qua đó, tạo ra các dự án nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, các dự án hợp tác sản xuất giữa Hàn Quốc và Việt Nam về sâm.

Theo PGS.TS. Vũ Đức Lợi, Viện trưởng VKIST, nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng sâm Việt Nam có thành phần hóa học và tác dụng dược lý tốt và không thua kém gì so với các loài sâm quý khác trên thế giới.

Là loài đặc hữu, một dược liệu rất quý hiếm của đất nước nên sâm Việt Nam đã được Chính phủ đưa vào danh mục sản phẩm quốc gia từ năm 2017. Đây là một thuận lợi lớn cho việc phát triển những sản phẩm chăm sóc sức khỏe cho con người và những sản phẩm từ sâm Việt Nam có khả năng cạnh tranh tại trị trường trong nước và quốc tế.

Đến naysâm Việt Nam đã được nhân giống, trồng và phát triển thành công để phục vụ việc phát triển các sản phẩm chăm sóc sức khỏe cho người Việt Nam, đã có những đóng góp cho phát triển kinh tế, an sinh xã hội một số địa phương, điển hình như Quảng Nam, Kon Tum và Lai Châu.

PGS.TS, Vũ Đức Lợi cho biết, việc xây dựng tiêu chuẩn chất lượng sâm và các sản phẩm chăm sóc sức khỏe từ sâm đã được thực hiện và đã đưa vào dược điển các nước, trong đó có dược điển Việt Nam.

Tuy nhiên, nhu cầu của người tiêu dùng về chất lượng của sản phẩm ngày càng tăng, cùng với sự phát triển của khoa học và kỹ thuật đòi hỏi việc xây dựng chất lượng sâm và sản phẩm từ sâm cũng phải thay đổi để kiểm soát hàm lượng hoạt chất và ngày càng tăng độ chính xác.

"Muốn sâm Việt Nam có thể cạnh tranh được với các loài sâm khác trên thị trường thì cần phải có những tiêu chuẩn chất lượng rõ ràng, hiện đại và tin cậy", ông Vũ Đức Lợi nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, TS. Lê Quang Thảo, Viện Kiểm nghiệm Thuốc Trung ương (Bộ Y tế) cho rằng hiện nay vấn đề chất lượng sâm của Việt Nam rất đáng quan tâm. 

Giá sâm Ngọc Linh hiện nay khoảng 200-300 triệu/kg, trong khi đó giá sâm Lai Châu khoảng 80-100 triệu/kg. Tam thất hoang (sâm vũ điệp) giống sâm Ngọc Linh về hình thái, còn sâm Lai Châu lại rất giống sâm Ngọc Linh về hình thái và thành phần hóa học. Vì vậy, nguy cơ làm giả rất cao trên thị trường trôi nổi và cần có phương pháp để phân biệt các loại sâm này.

Trong khi đó, PGS.TS. Phương Thiện Thương, Phó Viện trưởng VKIST đặt vấn đề: Hàn Quốc có nền công nghiệp sâm đạt 2,7 tỷ USD vào năm 2023. Còn theo thống kê của Bộ Y tế, giá trị kinh tế về dược liệu của Việt Nam đạt khoảng 500 triệu USD, tức chỉ bằng khoảng 1/5 giá trị của riêng cây sâm Hàn Quốc. Điều đó cho thấy sự cần thiết phải xây dựng tiêu chuẩn chất lượng dược liệu sâm.

Bà Pyo Mi Kyung, Viện nghiên cứu Nhân sâm Geumsan, Hàn Quốc cho hay, Hàn Quốc có riêng Luật Công nghiệp nhân sâm, trong quy định tiêu chuẩn sản xuất nhân sâm, tiêu chuẩn kiểm định chất lượng, tiêu chuẩn và quy cách sản phẩm, thực phẩm chức năng từ sâm…

Ngoài những quy định trong luật, thì còn có tiêu chuẩn địa phương, như vùng Geumsan đưa ra tiêu chuẩn riêng và thậm chí còn cụ thể hơn, cao hơn, đạt được khó hơn so với tiêu chuẩn quốc gia.

Tăng cường nghiên cứu khoa học về sâm Việt Nam

Chia sẻ thêm kinh nghiệm phát triển công nghiệp sâm của Hàn Quốc, GS. Park Jeong Hill, Đại học Quốc gia Seoul Hàn Quốc cho biết, tại Hàn Quốc có một nhóm các nhà khoa học nghiên cứu về nhân sâm (Korean Society of Ginseng - KSG), với khoảng 1.200 thành viên. KSG hỗ trợ 20-30 dự án nghiên cứu mỗi năm, tổng cộng 1-1,5 triệu USD/năm.

Hàng năm hơn 600 công bố về nhân sâm Hàn Quốc được xuất bản. Trong đó, mỗi năm, có khoảng 10 công bố về Sâm Việt Nam, chỉ chiếm 2% so với Sâm Hàn Quốc.

Qua tìm hiểu về sâm Việt Nam, GS. Park Jeong Hill khuyến nghị Việt Nam cần phát triển phương pháp trồng trọt chuẩn, bởi hiện nay phương pháp canh tác sâm Việt Nam chưa phát triển tốt, năng suất trên một đơn vị diện tích, số lượng trang trại và diện tích canh tác nhỏ.

Theo ông Park Jeong Hill, nghiên cứu khoa học về sâm Việt Nam hiện nay còn hạn chế, do đó cần tăng cường nghiên cứu hơn nữa bởi bằng chứng khoa học của chất lượng và lợi ích của sâm Việt Nam là rất cần thiết cho việc tạo ra nhu cầu sử dụng; cũng như cần nghiên cứu thành phần hóa học, hoạt tính sinh học và kiểm soát chất lượng sâm.

Việt Nam cũng cần chú trọng bảo vệ nguồn gene, vì sâm Việt Nam chỉ sống ở các vùng núi cao, hơn nữa lại rất đa dạng về mặt di truyền…

GS. Park Jeong Hill cũng cho rằng, sự hợp tác giữa nhà khoa học và nông dân dưới sự hỗ trợ của Chính phủ là rất cần thiết cho sự phát triển của sâm Việt Nam.

Nhấn mạnh triển vọng của sâm Lai Châu, TS. Phạm Hà Thanh Tùng, Viện Nghiên cứu sâm và dược liệu Việt Nam cho biết, Bộ NN&PTNT đã cấp Bằng bảo hộ giống cây trồng sâm Lai Châu và Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN) cấp Bằng bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận "Sâm Lai Châu".

Hiện nay, 19 tổ chức, 217 hộ gia đình, cá nhân gây trồng khoảng 60 ha sâm Lai Châu tập trung và nhiều diện tích nhỏ lẻ, phân tán dưới tán rừng. Diện tích ứng dụng công nghệ cao khoảng trên 19 ha (trồng trong nhà màng, nhà lưới). Năm 2030, diện tích trồng sâm Lai Châu trên địa bàn tỉnh khoảng 3.000 ha, đạt tiêu chuẩn GACP.

Theo TS. Phạm Hà Thanh Tùng, cần đẩy mạnh quảng bá, phát triển hơn nữa sâm Lai Châu, hoàn thiện cơ sở dữ liệu khoa học về sâm, xây dựng tiêu chuẩn chất lượng và sản phẩm từ sâm Lai Châu…

Hoàng Giang