Xem xét công tâm, khách quan, minh bạch trong đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam

Tham dự cuộc họp có Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà; Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh; Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng; Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh; lãnh đạo các Bộ: Tài chính, Khoa học và Công nghệ… Lãnh đạo, đại diện các doanh nghiệp: Công ty TNHH Việt Nam 3000 – Tập đoàn Đầu tư và phát triển Việt Nam, Công ty cổ phần Tập đoàn Discovery, Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Việt Nam, Công ty cổ phần Tập đoàn Trường Hải, Công ty cổ phần Đầu tư và phát triển đường sắt cao tốc Vinspeed.

Chính phủ tổ chức cuộc làm việc tham vấn các doanh nghiệp không chỉ để lắng nghe trực tiếp các dự định, giải pháp, mà còn nhằm mục đích tìm hiểu, đánh giá thực chất năng lực và thiện chí của các nhà đầu tư. Qua tham vấn cũng sẽ cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác cho công chúng, giúp dư luận thấy rõ đâu là những doanh nghiệp có sự suy nghĩ, chuẩn bị nghiêm túc, đủ năng lực thực hiện và đâu là những tuyên bố thiếu cơ sở thực tế. Đây là bước đi cần thiết để có đầy đủ thông tin trước khi đưa ra quyết định lựa chọn phương thức đầu tư khả thi và hiệu quả nhất.

Phát biểu mở đầu cuộc họp, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình cho biết, Bộ Chính trị đã có kết luận, Quốc hội đã có nghị quyết triển khai Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Dự án có 3 phương thức đầu tư, đó là đầu tư công, đầu tư theo đối tác công - tư (PPP) và đầu tư tư nhân. Trong 3 hình thức đầu tư này, yêu cầu đặt ra là phải lựa chọn được hình thức đầu tư tối ưu, có lợi nhất cho đất nước.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, tuy số lượng hồ sơ tài liệu doanh nghiệp gửi đến là nhiều, song qua kiểm tra, rà soát, nhiều doanh nghiệp ý tưởng đầu tư còn chưa rõ ràng, thiếu năng lực cả về đầu tư và tài chính, thậm chí nhiều hồ sơ doanh nghiệp còn thiếu thông tin, địa chỉ liên hệ...

Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh quan điểm xem xét phải công tâm, khách quan, minh bạch, công khai, "không có gì dấm dúi" và trao đổi hết sức thẳng thắn, cởi mở. Đồng thời hoan nghênh và đánh giá cao thiện chí của các doanh nghiệp muốn cống hiến cho sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới.

"Đây là một cuộc họp với tinh thần làm việc rất nghiêm túc, cầu thị; mục đích là để lãnh đạo Chính phủ, các bộ, ngành chức năng của Việt Nam lắng nghe ý kiến, dự định, ý tưởng và các giải pháp cụ thể, các đề nghị và mong muốn của doanh nghiệp đối với Chính phủ Việt Nam và các cam kết của doanh nghiệp khi tham gia dự án, trao đổi và làm rõ các vấn đề, nội dung mà các bên cùng quan tâm, qua đó để có quyết định đúng đắn, đặt lợi ích quốc gia dân tộc lên trên hết, trước hết và tất cả là để làm sao có một tuyến đường sắt tốc độ cao như mong muốn, theo mục tiêu và yêu cầu đặt ra, đáp ứng sự mong đợi rất lớn của nhân dân và xã hội", Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh.

Tại cuộc họp, đại diện các doanh nghiệp đã trình bày ý tưởng, các dự định tham gia đầu tư đối với dự án, các phương án về tài chính, công nghệ, hình thức đầu tư khi tham gia dự án.

Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà, lãnh đạo các bộ, ngành đã trực tiếp trả lời, trao đổi các câu hỏi, vấn đề mà các nhà đầu tư quan tâm, đồng thời trao đổi các ý kiến cụ thể đối với các nhà đầu tư về ý tưởng, hình thức đầu tư, phương án công nghệ, đặc biệt là vấn đề về năng lực thực hiện, tiềm lực tài chính, khả năng huy động vốn của doanh nghiệp khi tham gia dự án, những rủi ro có thể lường trước và công tác quản trị rủi ro…

Đại diện Công ty TNHH Việt Nam 3000 – Tập đoàn Đầu tư và phát triển Việt Nam cho rằng đây là dự án lớn, đòi hỏi sự phối hợp giữa Chính phủ và các nhà đầu tư, nhất là trong vấn đề huy động vốn và mong muốn lựa chọn hình thức hợp tác PPP theo góc độ "cùng phối hợp, cùng hỗ trợ" bởi có nhiều rủi ro tiềm ẩn. Vai trò của doanh nghiệp này ở đây là đi huy động và mang vốn cho dự án và kêu gọi, huy động chuyên gia giỏi trong lĩnh vực này để thực hiện dự án.

Như trình bày ở trên, Công ty TNHH Việt Nam 3000 mong muốn được hợp tác đầu tư vào dự án theo hình thức đối tác-công tư, nhưng khi được hỏi về năng lực tài chính của công ty và nếu hợp tác theo hình thức đối tác-công tư, tỷ lệ vốn của doanh nghiệp đóng góp sẽ là bao nhiêu; năng lực và các căn cứ pháp lý, cơ sở để doanh nghiệp có thể huy động vốn… vị đại diện doanh nghiệp này đã không trả lời được, một số ý trả lời không đúng theo nội dung câu hỏi.

Bộ Xây dựng nhận xét hồ sơ của doanh nghiệp chưa có tài liệu chứng minh năng lực tài chính rõ ràng, các đề xuất về tiến độ cũng rất mơ hồ. Ngân hàng Nhà nước đề nghị doanh nghiệp công khai cụ thể nguồn lực tài chính của "hệ sinh thái" mà doanh nghiệp nhắc đến, thay vì những lời hứa hẹn chung chung về việc "mang 100% vốn về Việt Nam".

Sau khi nêu lên các ý tưởng đầu tư, giải pháp tài chính, công nghệ cho dự án, ông Nguyễn Nam Thiều, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Tập đoàn Discovery khẳng định đây là dự án lớn và rất khó, nhưng mang lại những giá trị rất lớn cho xã hội và bày tỏ thiện chí mong muốn được hợp tác đầu tư vào dự án theo phương án kinh doanh thu hồi vốn. Tuy nhiên, khi được hỏi về quy mô nhân sự, vốn đầu tư của Tập đoàn Discovery và năng lực thực hiện dự án, ông Nguyễn Nam Thiều cho biết, hiện Tập đoàn có nhân sự khoảng 70 người và tổng vốn khoảng 2.000-3.000 tỷ đồng Việt Nam, số vốn chỉ bằng khoảng 0,2% tổng mức đầu tư của dự án (67 tỷ USD).

 Còn đại diện Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Việt Nam mong muốn tham gia vào dự án chủ yếu tập trung vào mảng hạ tầng về thiết bị thông tin tín hiệu, hệ thống điện đối với dự án đường sắt cao tốc.

 Khẳng định đây là cơ hội lớn đối với doanh nghiệp, đại diện Công ty cổ phần Tập đoàn Trường Hải, Tổng Giám đốc Nguyễn Hoàng Tuệ cho biết, Tập đoàn đã tổ chức nhiều cuộc họp liên quan đến chủ trương tham gia đầu tư vào dự án quan trọng này; thường xuyên có cập nhật hồ sơ, tài liệu, giửi báo cáo đến cơ quan chức năng với tất cả mong muốn và thiện chí được tham gia vào dự án theo hình thức đầu tư, kinh doanh (theo Luật Đầu tư).

Về phấn vốn, nhà đầu tư sẽ chịu trách nhiệm 20% vốn đầu tư, 80% là huy động và đi vay; ngoài vốn tự có, nguồn lực tài chính của mình, Tập đoàn Trường Hải sẽ thành lập các công ty để huy động vốn đầu tư từ các doanh nghiệp, tập đoàn trong nước và quốc tế để triển khai thực hiện dự án. Trên cơ sở tính toán kỹ các nguồn lực, năng lực, thời gian thực hiện dự án dự kiến đầu từ Hà Nội đến Vinh và đầu từ Thành phố Hồ Chí Minh tới Nha Trang là 5 năm; thời gian thực hiện đoạn từ Nha Trang đến Vinh là 7 năm.

Ông Nguyễn Hoàng Tuệ khẳng định các cam kết mạnh mẽ về bảo đảm công tác nhân sự, tiến độ, chất lượng dự án, giải ngân theo đúng tiến độ; bảo đảm các hạng mục phải chuyển giao cho nhà nước quản lý theo đúng tiến độ; bảo đảm các vấn đề về chất lượng, công nghệ; tăng tỷ lệ nội địa hóa trong thực hiện dự án; sản xuất toa tàu/đầu máy tại Việt Nam (dự kiến năm 2039); mong muốn Chính phủ sớm ban hành các cơ chế chính sách, khung tiêu chuẩn đối với dự án để doanh nghiệp nghiên cứu, tham gia triển khai thực hiện.

Ông Nguyễn Việt Quang, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Vingroup - nhà đầu tư Công ty cổ phần Đầu tư và phát triển đường sắt cao tốc Vinspeed mong muốn được đầu tư dự án theo hình thức đầu tư kinh doanh với tổng mức đầu tư dự án dự kiến là trên 61 tỷ USD (không kể chi phí giải phóng mặt bằng) với thời hạn thi công dự án là 5 năm kể từ khi nhà nước giao đất sạch cho dự án.

Đề nghị được vay 80% vốn đầu tư dự án và hoàn trả trong vòng 30 năm, Vinspeed khẳng định các cam kết: Chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật, đặc biệt là các quy trình, quy định trong vay vốn; không bán thầu, không chuyển nhượng dự án; bảo đảm đầu tư công nghệ, thiết bị hiện đại, tăng cường hợp tác với các đối tác trong tăng tỷ lệ nội địa hóa ngành đường sắt; bố trí, đào tạo nguồn nhân lực để thực hiện dự án cũng như vận hành khi dự án đi vào hoạt động; đảm bảo các điều kiện, sẵn sàng phục vụ các mục tiêu về an ninh, quốc phòng; sẵn sàng chấp nhận một số rủi ro kinh doanh và đặc biệt là cam kết không để phát sinh vốn, đội vốn,…

Đồng thời, cam kết sẽ đầu tư, tổ chức nghiên cứu phát triển công nghệ đường sắt tốc độ cao để không chỉ làm chủ công nghệ được chuyển giao từ đối tác nước ngoài mà còn tạo ra các giá trị công nghệ mới của Việt Nam.

Ông Nguyễn Việt Quang cho rằng, nếu VinSpeed đầu tư trực tiếp thì nhà nước và xã hội được lợi ở 5 điểm chính sau: Thứ nhất, nhà nước chỉ cần cho vay 80% thay vì tự trả 100% tổng mức đầu tư. Thứ hai, nhà nước thu hồi 80% vốn cho vay sau 30 năm thay vì chờ hoàn vốn sau 140 năm, thậm chí lâu hơn. Thứ ba, hệ thống được đưa vào vận hành sau 5 năm thay vì sau 10 năm. Điều này sẽ tạo động lực cho kinh tế đất nước phát triển, giao thông tiện lợi, chi phí di chuyển của nhân dân giảm, đời sống của nhân dân các vùng dọc tuyến được cải thiện. Thứ tư, nhà nước không lo bị đội vốn và bị kéo dài tiến độ. Thứ năm, nhà nước có được ngành công nghiệp đường sắt cao tốc mà không phải bỏ vốn đầu tư.

Nhấn mạnh, đây là dự án có quy mô lớn, vô cùng quan trọng đối với nền kinh tế, có hàm lượng công nghệ cao, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình nêu rõ, việc trao đổi, tìm hiểu thông tin với các doanh nghiệp, nhà đầu tư là rất cần thiết. Qua đó, chúng ta biết được các thiện chí của doanh nghiệp, biết được doanh nghiệp nào có thiện chí, doanh nghiệp nào nghiêm túc, doanh nghiệp nào còn thiếu nghiêm túc.

"Buổi làm việc hôm nay, chúng ta có mời 6 doanh nghiệp có đăng ký làm việc, nhưng chỉ có 5 doanh nghiệp có mặt, còn 1 doanh nghiệp có đăng ký làm việc là Liên minh nhà đầu tư Mekolor và Great (USA) nhưng không tới, chúng ta đã có liên hệ mà không thể tìm ra được địa chỉ, đây cũng là đơn vị từng tuyên bố hùng hồn về việc huy động 100 tỷ USD cho dự án nhưng mà địa chỉ cung cấp cũng không liên lạc được. Qua đây, chúng ta có thêm được nhiều các thông tin của doanh nghiệp ở các khía cạnh khác nhau về tinh thần làm việc nghiêm túc hay thiếu nghiêm túc. Có những doanh nghiệp tại cuộc họp này làm việc với tinh thần rất nghiêm túc, báo cáo được chuẩn bị rất kỹ lưỡng, công phu, song cũng có doanh nghiệp báo cáo còn sơ sài, ý tưởng chưa rõ ràng; có doanh nghiệp quy mô nhân sự chỉ có 70 người, tổng vốn khoảng 2.000-3.000 tỷ đồng thì không thể đáp ứng được các yêu cầu của dự án", Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình phát biểu.

Nhấn mạnh đây không phải là cuộc để lựa chọn, quyết định nhà đầu tư, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ nêu rõ, trên cơ sở các tài liệu đã có và thông tin các doanh nghiệp cung cấp, đề nghị Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các cơ quan liên quan khẩn trương hoàn thiện báo cáo đề xuất phương thức đầu tư và các cơ chế chính sách đi kèm để trình Chính phủ xem xét, cho ý kiến, đồng thời đề nghị các bộ, ngành tích cực có ý kiến đóng góp đối với báo cáo. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để Chính phủ thảo luận, đánh giá trước khi báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Nguyễn Hoàng