AI với công nghệ mở: Hướng đi để Việt Nam làm chủ tương lai số

Chiều 3/11, Bộ KH&CN tổ chức Diễn đàn Công nghệ mở Việt Nam (Vietnam Open Summit) 2025 với chủ đề “AI với công nghệ mở và mã nguồn mở”.

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, công nghệ số đang thâm nhập vào mọi ngõ ngách của đời sống, trở thành “không khí thở” của thời đại mới và vì thế “nó phải rẻ như không khí”.

Con đường để đạt được điều đó chính là công nghệ mở, bao gồm mã nguồn mở, kiến trúc mở và chuẩn mở, đi cùng với một văn hóa mở – nơi mọi người cùng đóng góp, chia sẻ và sử dụng công nghệ để giá trị được phổ cập toàn dân.

"Công nghệ mở là để các quốc gia có thể làm chủ công nghệ mà mình sử dụng. Không còn như trước đây, chúng ta mua một 'Black Box' từ một quốc gia khác và phó mặc số phận. Hiện nay, nhiều quốc gia đã tuyên bố chỉ mua công nghệ khi công nghệ là mở, nhất là khi các công nghệ đó dùng để xây dựng các hạ tầng nền tảng trọng yếu quốc gia", Bộ trưởng nêu rõ.

Mở để sáng tạo – khai phóng trí tuệ toàn dân

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng “sự sáng tạo vĩ đại nhất là sự sáng tạo của toàn dân”. Không một công ty hay tập đoàn nào, dù lớn đến đâu, có thể giải quyết mọi bài toán của xã hội. Chỉ khi công nghệ là mở, mỗi cá nhân mới có thể đứng trên vai người khác, phát triển những giá trị mới, tạo nên một mặt bằng sáng tạo ngày càng cao hơn.

Với một nước đi sau như Việt Nam chúng ta, muốn đi trước thì phải đứng trên vai những người khác. Việc phát triển phần mềm nguồn mở, mở dữ liệu và khuyến khích cộng đồng cùng tham gia sáng tạo là hướng đi đúng đắn để Việt Nam vừa thừa hưởng tri thức nhân loại, vừa đóng góp cho tri thức nhân loại.

Bộ trưởng nhấn mạnh, chủ đề của Open Summit năm nay "AI với công nghệ mở và mã nguồn mở" chính là chiến lược để Việt Nam bứt phá, không còn đi sau. Đây là cách để biến người dùng thành người sáng tạo, để AI được phát triển một cách an toàn và tự chủ.

“Nhà nước sẽ dẫn dắt thông qua sử dụng mã nguồn mở trong chính phủ số, xây dựng trung tâm siêu tính toán AI quốc gia, trung tâm dữ liệu mở và đặt hàng các bài toán AI mở. Doanh nghiệp sẽ phát triển nền tảng mở, các viện-trường nuôi dưỡng cộng đồng mở. Mỗi người hãy nhận lấy một phần việc và cam kết hành động”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.

Ba trụ cột kiến tạo "AI Mở" Việt Nam

TS. Hồ Đức Thắng, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia (Bộ KH&CN) cho rằng, Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng: Hoặc phụ thuộc vào “hộp đen” công nghệ đóng, độc quyền, với dữ liệu và quyết định nằm trong tay người khác; hoặc lựa chọn con đường tự chủ, sáng tạo, chủ quyền.

“Lựa chọn AI Mở chính là lựa chọn để kiến tạo chủ quyền số quốc gia", ông Thắng khẳng định.

Theo ông Thắng, để hiện thực hóa tầm nhìn đó, Việt Nam cần đồng bộ phát triển trên 3 trụ cột sức mạnh. Thứ nhất, hạ tầng tính toán quốc gia – xương sống vật lý của trí tuệ Việt. AI tạo sinh đòi hỏi nguồn năng lượng tính toán khổng lồ, do đó cần xây dựng trung tâm dữ liệu và cụm tính toán hiệu năng cao “Make in Vietnam”, an toàn và tự chủ.

Thứ hai, nền tảng dữ liệu mở – huyết mạch nuôi dưỡng AI Việt. Cần khẩn trương hình thành các kho dữ liệu mở quốc gia, chia sẻ an toàn, chuẩn hóa dữ liệu tiếng Việt, để AI “nói bằng ngôn ngữ của chúng ta, hiểu văn hóa của chúng ta và phục vụ người dân của chúng ta”.

Thứ ba, cộng đồng AI mở – bộ óc tập thể của quốc gia. Cần một hệ sinh thái nơi nhà khoa học, kỹ sư, doanh nghiệp và cộng đồng cùng nhau đóng góp, sáng tạo và đưa trí tuệ Việt vào kho tri thức chung của nhân loại.

Mở nhưng phải an toàn

Thông qua hai phiên thảo luận về công nghệ mở, mã nguồn mở và ứng dụng AI, cùng hạ tầng tính toán, an toàn và bảo mật thông tin phục vụ phát triển AI, Diễn đàn hướng tới mục tiêu kết nối Nhà nước – doanh nghiệp – viện, trường, hình thành liên minh hợp tác công – tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chủ quyền số và phát triển AI vì con người.

Sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp công nghệ trong nước như CMC, MISA, Công ty Cổ phần Phân phối Công nghệ Asia Pacific (APAC)... đã góp phần mở rộng hợp tác quốc tế, lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo và thúc đẩy phát triển công nghệ mở tại Việt Nam.

Đại diện Palo Alto Networks Việt Nam, ông Hoàng Quang Huy lưu ý rằng việc phát triển AI mở phải đi đôi với an toàn và tiêu chuẩn hóa. Ông chỉ ra 4 nhóm rủi ro chính gồm: dữ liệu và quyền riêng tư, an ninh mạng, lỗi hệ thống và chuỗi cung ứng.

“Khi xây dựng tiêu chuẩn, Việt Nam nên bám sát vào các nhóm rủi ro này, đồng thời tham khảo các chuẩn mực quốc tế đang hình thành rất nhanh trong lĩnh vực AI”, ông Huy đề xuất.

PGS.TS Ngô Hồng Sơn, Chủ tịch CLB Phần mềm Tự do Nguồn mở Việt Nam (VFOSSA) nhấn mạnh "chúng ta phải đứng vững trên đôi chân của mình" .

Với nhiều hướng phát triển tiềm năng như hạ tầng, dữ liệu, mô hình hay ứng dụng, PGS.TS Ngô Hồng Sơn cho rằng Việt Nam nên ưu tiên tập trung vào phát triển hạ tầng trước tiên, bởi đây chính là nền móng vững chắc. Khi có nền móng tốt, các yếu tố khác sẽ tự nhiên phát triển theo.

Theo ông Sơn, Việt Nam nên tập trung vào việc xây dựng và phát triển nền tảng AI nội địa. Cùng với đó là việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, không chỉ giỏi công nghệ mà còn thành thạo ngoại ngữ và đạo đức nghề nghiệp, để AI Việt Nam có thể “đi xa và đi đúng”.

Từ thực tiễn doanh nghiệp, ông Nguyễn Di An, Giám đốc khu vực của Quantum Việt Nam, cho rằng chi phí cho hạ tầng AI là rất lớn, do đó việc tối ưu hóa sử dụng hạ tầng trở thành bài toán then chốt.

“Nếu dữ liệu là dầu thô, thì hệ thống AI chính là nhà máy lọc dầu – có thể xử lý nhiều loại dầu thô khác nhau để tạo ra các sản phẩm đa dạng,” ông Nguyễn Di An ví von.

Theo ông An, công nghệ mở không chỉ giúp tối ưu chi phí và năng lượng, mà còn tạo nền tảng cho một hệ thống AI minh bạch và có đạo đức. Hiện Quantum đang phát triển các giải pháp hạ tầng lưu trữ linh hoạt, đáp ứng đặc thù dữ liệu AI – vốn luôn biến động và mở rộng liên tục.

Thu Giang