Áp dụng các giải pháp công nghệ để kiểm soát ô nhiễm không khí

Đây là thông tin được Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ NN&MT Nguyễn Thị Thiên Phương chia sẻ tại tọa đàm "Chung tay bảo vệ bầu trời xanh – thách thức và giải pháp" tổ chức ngày 10/9.

Theo thống kê của Cục Môi trường (Bộ NN&MT), tình hình ô nhiễm không khí tại Hà Nội có xu hướng kéo dài từ khoảng tháng 9-10 năm trước đến tháng 4 năm sau. Trung bình số ngày có chỉ số chất lượng không khí (AQI) tốt tại Hà Nội chỉ chiếm khoảng 22% tổng số ngày trong năm. Nhiều ngày AQI vượt 200, tức ở mức "rất xấu", đồng nghĩa với việc tất cả mọi người đều có nguy cơ bị ảnh hưởng sức khỏe, đặc biệt nhóm nhạy cảm như người già, trẻ nhỏ, người mắc bệnh hô hấp. Đỉnh điểm vào cuối năm 2024, có những ngày Hà Nội ghi nhận AQI lên tới 246.

Phó Cục trưởng Cục Môi trường Nguyễn Thị Thiên Phương phân tích, nguyên nhân trực tiếp gây ô nhiễm không khí đến từ cơ cấu giao thông và công nghiệp của Việt Nam. Hiện, cả nước có hơn 77 triệu xe máy và gần 7 triệu ô tô. Phần lớn trong số này là phương tiện sử dụng động cơ xăng, dầu đã qua nhiều năm sử dụng, hiệu suất thấp, lượng phát thải cao. Bên cạnh đó, hoạt động xây dựng, công nghiệp nặng, với 26 nhà máy nhiệt điện than, 60 nhà máy xi măng tập trung ở miền Bắc đang tiếp tục duy trì áp lực lớn đối với bầu không khí.

Trước thực tế này, Bộ NN&MT đang xây dựng dự thảo Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý chất lượng không khí giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn 2045 với nhiều mục tiêu cụ thể cho các địa phương. Trong đó, Hà Nội đặt mục tiêu giảm 20% số ngày AQI xấu và giảm 20% nồng độ PM2.5 vào năm 2030 so với 2024. Các tỉnh lân cận như Bắc Ninh, Thái Nguyên, Hải Phòng phải giảm ít nhất 10% bụi mịn, còn TPHCM và các đô thị khác hướng tới cải thiện liên tục.

Theo Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam Hoàng Dương Tùng, Việt Nam đang có cơ hội thuận lợi để giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí. Thứ nhất, nhận thức của cộng đồng về thực trạng và tác động của ô nhiễm không khí khá cao và có sự quyết tâm của các cấp, các ngành thể hiện qua Luật Bảo vệ môi trường, kế hoạch hành động quốc gia, chiến lược chuyển đổi xanh không vì phát triển kinh tế mà hy sinh môi trường... Bài học kinh nghiệm của các nước và kinh nghiệm triển khai có thể áp dụng tại Việt Nam (điện hóa phương tiện giao thông, vùng phát thải thấp, giao thông công cộng, chuyển đổi nhiên liệu, công nghệ xử lý, tín chỉ carbon,…). Bên cạnh đó, sự phát triển của khoa học công nghệ dựa trên nền tảng số IOT, AI, công nghệ xử lý chất thải, công nghệ kỹ thuật quan trắc… ngày càng phát triển.

25 dự án ưu tiên khắc phục ô nhiễm không khí

Trước mắt, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc triển khai thực hiện các giải pháp giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí, tập trung cho khu vực thành phố Hà Nội vào các tháng cuối năm 2025, Bộ NN&MT giao các đơn vị tổ chức thực hiện các nhiệm vụ cấp bách.

Cụ thể, Cục Môi trường phối hợp với UBND thành phố Hà Nội, UBND các tỉnh lân cận xác định ít nhất khoảng 100 vị trí để lắp đặt các hệ thống cảm biến đo nhanh chất lượng không khí, nhằm cung cấp dữ liệu chính xác cho công tác giám sát, dự báo, cảnh báo sớm để cộng đồng biết khu vực nào đang ô nhiễm. Ưu tiên gần nguồn ô nhiễm, khu dân cư đông đúc, bệnh viện, trường học. Mục tiêu là đến cuối tháng 9 sẽ lắp đặt khoảng 50 cảm biến tại Hà Nội và các tỉnh lân cận, tại các khu vực có khả năng ảnh hưởng bởi nguồn phát thải lớn từ hoạt động công nghiệp, đốt hở phế phụ phẩm nông nghiệp và từ hoạt động giao thông.

Cục cũng đang phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam đưa thông tin về chỉ số chất lượng không khí tại Hà Nội và một số bản tin dự báo chất lượng không khí trong vòng 48 giờ tới; phối hợp với Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu để nghiên cứu, xây dựng mô hình dự báo chất lượng không khí trong vòng 5-7 ngày.

Cục Viễn thám chịu trách nhiệm sử dụng thiết bị bay không người lái theo dõi tình trạng đốt tại các khu vực đất nông nghiệp và các khu vực công trường xây dựng lớn trên địa bàn thành phố Hà Nội nhằm xác định, cảnh báo sớm các khu vực đốt phế phụ phẩm lớn, các công trường xây dựng để xảy ra phát tán bụi lớn và đưa thông tin trên các phương tiện truyền thông.

Đặc biệt, Cục Môi trường đang tham mưu cho Bộ, gấp rút hoàn thiện để trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải đối với xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy đang lưu hành, trước mắt tập trung vào hai thành phố lớn là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Đây là một chính sách có quy mô tác động xã hội rất lớn, nhưng là bước đi tất yếu, quan trọng để kiểm soát một trong những nguồn phát thải nhỏ lẻ, phân tán, khó kiểm soát tại khu vực đô thị. Bên cạnh giải quyết ô nhiễm không khí, nó còn góp phần xây dựng một đô thị văn minh, hiện đại.

Theo bà Nguyễn Thị Thiên Phương, để công cuộc cải thiện chất lượng không khí thực sự đi vào chiều sâu và hiệu quả, Bộ NN&MT không thể hành động đơn lẻ, mà cần có sự phối hợp giữa các ngành, các địa phương, để triển khai đồng bộ các giải pháp kiểm soát nguồn thải, đặc biệt giữa Hà Nội và các tỉnh lân cận trong vùng Đồng bằng sông Hồng.

Bên cạnh đó, cộng đồng doanh nghiệp cần hỗ trợ nghiên cứu, ứng dụng các công nghệ vào hoạt động quan trắc, dự báo hiện đại, các giải pháp xử lý khí thải tiên tiến; đầu tư mạnh mẽ vào các lĩnh vực kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, đặc biệt là phát triển hệ sinh thái giao thông điện, năng lượng sạch, góp phần tạo ra động lực chuyển đổi cho toàn xã hội; tăng cường kết nối, đưa các kinh nghiệm, công nghệ và nguồn lực tài chính xanh từ các đối tác quốc tế vào Việt Nam; lan tỏa thông điệp và thúc đẩy các hành động bảo vệ môi trường trong cộng đồng.

Bà Phương cho biết thêm, để giảm thiểu ô nhiễm không khí, Bộ NN&MT và Cục Môi trường đang tập trung hoàn thiện thể chế, chính sách mang tầm chiến lược, dài hạn. Trong đó có việc trình Thủ tướng Chính phủ ban hành "Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2025–2030, tầm nhìn đến năm 2045".

Kế hoạch đặt ra các mục tiêu, chỉ tiêu định lượng rõ ràng, cùng 9 nhóm nhiệm vụ, giải pháp và 25 dự án ưu tiên, với sự phân công trách nhiệm cụ thể cho từng Bộ, ngành, địa phương, đảm bảo phương châm 6 rõ của Thủ tướng Chính phủ "Rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền và rõ kết quả". 

Thu Cúc