Bài cuối: Niềm vui với người dân và cả chính quyền các cấp

Trước khi Chính phủ ban hành Nghị định này, các địa phương đã phải nỗ lực cân đối ngân sách để tiếp tục duy trì chính sách hỗ trợ ở những địa bàn vừa thoát nghèo theo Quyết định số 861/QĐ-TTg ngày 04/6/2021 phê duyệt danh sách xã khu vực III, khu vực II, khu vực I vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2025.

Đơn cử tỉnh Lào Cai, sau khi có Quyết định số 861/QĐ-TTg, toàn tỉnh có 135.000 HS (chiếm khoảng 60% học sinh toàn tỉnh) không được hưởng chính sách hỗ trợ tiền ăn, hỗ trợ gạo, giảm học phí theo Nghị định số 116/2016/NĐ-CP. Để duy trì sĩ số, bảo đảm HS ra lớp đạt kế hoạch, ngày 16/7/2021, HĐND tỉnh Lào Cai đã ban hành Nghị quyết số 12/2021/NQ-HĐND về việc tiếp tục thực hiện hỗ trợ cho HS các xã khu vực II, khu vực III hoàn thành nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Lào Cai; định mức hỗ trợ HS thực hiện theo Nghị quyết số 29/2020/NQ-HĐND quy định chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển sự nghiệp GD&ĐT tỉnh Lào Cai giai đoạn 2021 – 2025 ngày 04/12/2020 của HĐND tỉnh.

Tuy nhiên, Nghị quyết số 12/2021/NQ-HĐND chỉ có hiệu lực thực hiện trong năm học 2021 – 2022. Để bảo đảm hỗ trợ HS hộ nghèo ở địa bàn đặc biệt khó khăn không lỡ dở con đường học tập, trong khi chờ nghị định mới của Chính phủ, ngày 13/11/2023, HĐND tỉnh Lào Cai tiếp tục ban hành Nghị quyết số 15/2023/NQ-HĐND về sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ một số nội dung quy định về chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển sự nghiệp giáo dục và đào tạo trong Nghị quyết số 29/2020/NQ-HĐND.

Nghị quyết số 15/2023/NQ-HĐND đã bãi bỏ quy định chỉ có HS ở xã khu vực III, thôn đặc biệt khó khăn mới được hỗ trợ học tập mà chính sách được áp dụng đối với HS tại các xã khu vực II và các xã khu vực III vừa được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới. Đây là sự điều chỉnh rất kịp thời nhằm hỗ trợ HS, tránh kéo giảm kết quả phát triển GD&ĐT chung của tỉnh.

Cũng như tỉnh Lào Cai, sau khi có Quyết định số 861/QĐ-TTg, nhiều địa phương vùng đồng bào DTTS và miền núi đã chủ động, linh hoạt ban hành hoặc sửa đổi chính sách đặc thù để tiếp tục hỗ trợ HS ở những địa bàn vừa thoát nghèo. Trong điều kiện hầu hết các địa phương vùng đồng bào DTTS và miền núi đều còn khó khăn, việc chắt chiu từng đồng vốn để tiếp tục duy trì chính sách hỗ trợ HS khi chưa có quy định mới là một nỗ lực rất đáng ghi nhận của các tỉnh.

Vì vậy, với việc Nghị định số 66/2025/NĐ-CP không quy định địa bàn thường trú của HS, địa bàn đóng chân của cơ sở giáo dục làm điều kiện để thụ hưởng chính sách hỗ trợ học tập là một tin vui cho không chỉ người dân mà cả đối với chính quyền các cấp. Ngoài ra, so với Nghị định số 116/2016/NĐ-CP, Nghị định số 66/2025/NĐ-CP đã nâng định mức hỗ trợ cho HS hưởng chế độ bán trú nhưng phải tự túc chỗ ở từ 10% mức lương cơ sở (theo mức lương cơ sở hiện nay thì HS được hưởng 234.000 đồng/tháng) lên thành 360.000 đồng/tháng.

Trước khi Chính phủ ban hành Nghị định số 66/2025/NĐ-CP, Bộ GD&ĐT cho biết, từ năm 2009 đến nay, Bộ đã triển khai thực hiện một số chế độ tài chính đối với HS các trường phổ thông dân tộc nội trú (PTDTNT) và các trường dự bị đại học (DBĐH) theo Thông tư liên tịch số 109/2009/TTLT/BTC-BGDĐT. Các chế độ được triển khai đã hỗ trợ rất tích cực trong việc tổ chức dạy học và nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục HS trong các trường này; qua đó góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, tạo nguồn nhân lực cho vùng đồng bào DTTS và miền núi.

Tuy nhiên, Bộ GD&ĐT cũng đánh giá, hiện nhiều nội dung, định mức tài chính hỗ trợ quy định tại Thông tư liên tịch số 109/2009/TTLT/BTC-BGDĐT đã rất bất cập với thực tiễn. Đơn cử như: mức học bổng chính sách, khen thưởng, hỗ trợ trang cấp đồ dùng cá nhân, hỗ trợ học phẩm, hỗ trợ tiền tàu xe cho học sinh; nội dung và mức hỗ trợ cho nhà trường đã không còn phù hợp với giá cả thị trường hiện nay.

Đây cũng là tâm tư của hầu hết các giáo viên, HS ở các trường PTDTNT cũng như các trường DBĐH. Như chia sẻ của thầy Vũ Xuân Hồng, Hiệu trưởng Trường PTDTNT-THPT huyện Điện Biên Đông (tỉnh Điện Biên), HS lớp 10 khi nhập học được nhà trường hỗ trợ 01 lần các đồ dùng cá nhân như: chăn bông, màn, chiếu cá nhân, áo bông, nylon đi mưa, quần, áo dài tay (đồng phục)... Nhưng chăn, màn, chiếu dễ bị hư hỏng nên rất khó để HS sử dụng được trong suốt 03 năm học THPT. Các em HS đang trong độ tuổi phát triển, nên áo bông, đồng phục cũng không thể dùng xuyên suốt 03 năm học được.

Hay với chế độ hỗ trợ tiền tàu xe, trong Thông tư liên tịch số 109/2009/TTLT/BTC-BGDĐT quy định HS được hỗ trợ tiền mỗi năm một lần (cả lượt đi và lượt về) để thăm gia đình vào dịp Tết hoặc dịp nghỉ hè. Nhưng theo thầy Hồng, nhiều địa bàn ở vùng đồng bào DTTS và miền núi không có phương tiện vận tải công cộng nên không tính được tiền vé tàu xe cho HS...

Những bất cập trong chế độ tài chính trong Thông tư liên tịch số 109/2009/TTLT/BTC-BGDĐT đã được sửa đổi, bổ sung trong Nghị định số 66/2025/NĐ-CP. Cụ thể, với chế độ hỗ trợ tiền tàu xe, từ năm 2025, HS các trường PTDTNT và DBĐH được cấp tiền tàu xe 02 lần vào dịp Tết Nguyên đán và dịp nghỉ hè (cả lượt đi và lượt về); trường hợp địa bàn không có phương tiện giao thông công cộng thì được tính theo quãng đường và giá vé thông thường của phương tiện giao thông công cộng trên địa bàn tương đồng khác.

Theo đánh giá của Bộ GD&ĐT, việc điều chỉnh, bổ sung chính sách cho trẻ em nhà trẻ, HS, học viên ở vùng đồng bào DTTS và miền núi, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển, hải đảo và cơ sở giáo dục có trẻ em nhà trẻ, HS hưởng chính sách tại Nghị định số 66/2025/NĐ-CP là rất cần thiết, phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng về chính sách dân tộc, chính sách của Quốc hội và Chính phủ; đáp ứng nguyện vọng và sự mong mỏi của nhân dân.

Chính sách từ Nghị định số 66/2025/NĐ-CP sẽ cộng hưởng với quyết sách miễn học phí cho HS từ mầm non đến hết trung học phổ thông công lập trên phạm vi cả nước bắt đầu từ năm học 2025 – 2026, tạo thêm động lực nâng bước HS vùng khó tới trường, kiến tạo tương lai cho bản thân và gia đình, hướng tới đóng góp sức mình cho sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Sơn Hào