Bảo đảm mục tiêu tăng trưởng kinh tế khi xây dựng chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp

Báo cáo một số nội dung cơ bản trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, cơ quan chủ trì thẩm tra và cơ quan soạn thảo đã thống nhất tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội đối với các nội dung như: Người nộp thuế; thu nhập được miễn thuế; kỳ tính thuế; các khoản chi được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế; phương pháp tính thuế đối với các khoản thu nhập phát sinh của các tổ chức nước ngoài không có hiện diện tại Việt Nam…

Về người nộp thuế, dự thảo Luật được chỉnh lý để quy định cụ thể về việc thu thuế đối với các tổ chức nước ngoài có thu nhập phát sinh từ các hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử, nền tảng số, bảo đảm đầy đủ quyền thu thuế của Việt Nam theo thông lệ quốc tế.

Về thu nhập được miễn thuế, dự thảo Luật được chỉnh lý để quy định rõ việc miễn thuế đối với "thu nhập của doanh nghiệp từ sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng" sẽ không áp dụng cho lĩnh vực thương mại để bảo đảm phạm vi áp dụng giới hạn trong lĩnh vực sản xuất ban đầu và chế biến.

Về kỳ tính thuế, dự thảo Luật được chỉnh lý quy định chỉ trong trường hợp doanh nghiệp lựa chọn năm tài chính khác với năm dương lịch thì mới cần phải thông báo cho cơ quan thuế để giảm bớt thủ tục hành chính cho doanh nghiệp.

Về các khoản chi được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính và cơ quan soạn thảo cơ bản thống nhất cách tiếp cận để có phương án thể hiện trong dự thảo Luật đối với các khoản chi phí được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp nhằm bảo đảm cơ sở pháp lý, tính chặt chẽ rõ ràng, đối với các khoản chi không liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Đối với một số nội dung còn ý kiến khác nhau, về nội dung sửa đổi cho phép các doanh nghiệp kinh doanh bất động sản được bù trừ lãi từ hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản (bao gồm cả chuyển nhượng dự án) với lỗ từ các hoạt động kinh doanh khác, Thường trực Ủy ban lo ngại rằng quy định này sẽ tạo cơ chế cho các doanh nghiệp tận dụng làm giảm nghĩa vụ thuế từ hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản, chuyển nhượng dự án đầu tư thông qua việc bù trừ với lỗ của các hoạt động kinh doanh khác.

Trong đó, không loại trừ trường hợp các hoạt động kinh doanh khác chỉ được đăng ký và hoạt động mang tính ngắn hạn, hạch toán lỗ có chủ đích. Điều này sẽ tác động trực tiếp đến số thuế thu nhập doanh nghiệp thực nộp vào ngân sách nhà nước của các doanh nghiệp kinh doanh bất động sản trong thời gian tới.

Các yếu tố rủi ro này chưa được cơ quan soạn thảo tính đến khi đánh giá tác động. Đối tượng thụ hưởng của chính sách này là các doanh nghiệp vừa kinh doanh bất động sản đồng thời có các hoạt động kinh doanh đa ngành khác. Vì vậy, Thường trực Ủy ban đề nghị cân nhắc thận trọng vấn đề này và nên giữ như quy định hiện hành để phòng tránh việc lợi dụng chính sách.

Về ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực khoa học, công nghệ, góp phần thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, vừa qua trên thực tế chưa có quy định ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp có tác động thực chất hơn so với hiện hành để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư phát triển khoa học công nghệ.

Trên cơ sở nội dung ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp dựa trên chi phí đã được quy định tại Nghị quyết về cơ chế đặc thù của Khánh Hòa và TPHCM cũng như kinh nghiệm các nước, Thường trực Ủy ban đề nghị bổ sung vào dự thảo Luật nội dung giao Chính phủ quy định chi tiết về nội dung này (bao gồm mức chi được trừ bổ sung, thời gian và phạm vi áp dụng cho nghiên cứu phát triển, đổi mới sáng tạo,…) để tạo cơ sở pháp lý và linh hoạt cho Chính phủ trong nghiên cứu xây dựng chính sách và tổ chức thực hiện một cách phù hợp.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh việc xây dựng chính sách thuế cần bảo đảm các mục tiêu tăng trưởng kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát và bảo đảm an sinh xã hội. Sự phát triển của doanh nghiệp là yếu tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển của đất nước, do đó, cần đặc biệt lưu ý những nội dung có thể tác động đến nguồn thu ngân sách nhà nước. Chủ tịch Quốc hội khẳng định nhiệm vụ đặt ra là phải nuôi dưỡng nguồn thu, bảo đảm thu đúng, thu đủ, tránh tình trạng tận thu nhưng đồng thời phải ngăn chặn hiệu quả các hành vi lợi dụng chính sách để trốn thuế.

Phát biểu kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh khẳng định đây là luật rất khó, có tác động lớn tới cộng đồng doanh nghiệp, hoạt động sản xuất kinh doanh và cũng như tình hình phát triển kinh tế - xã hội. 

Vì vậy, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính là cơ quan soạn thảo và các cơ quan có liên quan tiếp thu đầy đủ ý kiến của các đại biểu Quốc hội, ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện báo cáo tiếp thu, giải trình và các tài liệu liên quan; thực hiện các bước công việc theo quy định, bảo đảm chất lượng và tiến độ dự án trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Vũ Phong