Cải thiện môi trường đầu tư: Chìa khóa thu hút DN Nhật Bản

Chiều 1/3, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chủ trì cuộc tọa đàm với các tập đoàn, DN lớn của Nhật Bản nhằm thúc đẩy hợp tác song phương trên nhiều lĩnh vực. Sự kiện thu hút sự tham dự của đại diện các tổ chức và tập đoàn hàng đầu Nhật Bản như JICA, JBIC, Moeco, Marubeni, Tokyo Gas, Shimizu, Sumitomo, Hitachi, Nippon Koei, Toyota, Aeon…

Tỷ lệ DN Nhật có kế hoạch mở rộng đầu tư tại Việt Nam dẫn đầu khu vực

Theo số liệu từ Hiệp hội DN Nhật Bản, hơn 60% DN Nhật dự báo sẽ có lãi trong năm 2024 – mức cao nhất trong 5 năm qua. Đáng chú ý, lợi nhuận hoạt động của các DN này trong năm 2025 cũng được kỳ vọng sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh. Không chỉ vậy, hơn 50% DN Nhật tại Việt Nam bày tỏ mong muốn mở rộng hoạt động kinh doanh trong tương lai gần.

So với các quốc gia khác trong khu vực, Việt Nam đang dẫn đầu về tỷ lệ DN Nhật có kế hoạch mở rộng, với mức 56%. Việt Nam đang ngày càng trở thành điểm đến hấp dẫn của DN Nhật trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang có sự dịch chuyển mạnh mẽ.

Một trong những vấn đề DN Nhật Bản quan tâm hàng đầu chính là môi trường đầu tư tại Việt Nam. Theo đánh giá của các nhà đầu tư, việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, nâng cao tính minh bạch và nhất quán trong chính sách là những yếu tố then chốt giúp nâng cao niềm tin của DN nước ngoài.

Bên cạnh đó, mức độ hài lòng của DN Nhật Bản tại Việt Nam cũng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định mở rộng đầu tư trong tương lai. Nếu các chính sách được điều chỉnh theo hướng thuận lợi hơn, Việt Nam sẽ càng thu hút nhiều hơn các nguồn vốn đầu tư từ Nhật Bản và các quốc gia khác.

Tại tọa đàm, Đại sứ Nhật Bản Ito Naoki nhấn mạnh rằng Nhật Bản là một trong những đối tác chiến lược quan trọng của Việt Nam, với hơn 40 DN lớn đang hoạt động tại Việt Nam. Trước hết, ông đề cập đến những khó khăn mà các nhà đầu tư Nhật Bản đang đối mặt, đặc biệt là trong lĩnh vực hạ tầng giao thông và nguồn vốn ODA. Cụ thể, các dự án lớn như tuyến đường sắt đô thị TPHCM số 1 và đường cao tốc Vành đai Bến Lức - Long Thành đang gặp khó khăn trong vấn đề giải ngân và thanh toán. Ngoài ra, các đại diện phía Nhật Bản cũng nêu một trong những thách thức lớn nhất là việc xác định chi phí bổ sung cho các dự án này...

Còn đại diện Hiệp hội DN Nhật Bản đánh giá có hai yếu tố chính thúc đẩy xu hướng đầu tư của Nhật Bản vào Việt Nam. Thứ nhất, Việt Nam đang được xem là điểm đến hấp dẫn hàng đầu trong khu vực nhờ môi trường đầu tư thuận lợi và chính sách ưu đãi hấp dẫn. Thứ hai, sự hỗ trợ chặt chẽ từ Chính phủ Việt Nam đã giúp DN Nhật Bản cảm thấy an tâm khi mở rộng hoạt động tại đây.

Mặc dù số lượng các dự án đầu tư mới trong lĩnh vực sản xuất đang có xu hướng giảm, nhưng những dự án lớn trong công nghệ cao lại đang phát triển mạnh mẽ.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng của các ngành công nghệ cao, nhu cầu năng lượng, đặc biệt là điện, cũng đang gia tăng mạnh mẽ. Trên thực tế, một DN Nhật Bản tại Bà Rịa - Vũng Tàu đã từng đối mặt với nguy cơ bị cắt giảm nguồn cung khí tự nhiên. Dù vậy, với sự hỗ trợ kịp thời từ chính quyền địa phương, vấn đề này đã được giải quyết. Dù vậy, việc đảm bảo nguồn cung năng lượng ổn định vẫn là yếu tố then chốt đối với hoạt động của DN.

Phát triển năng lượng, công nghệ, hạ tầng cần có sự ‘chung tay’

Tại Tọa đàm, lãnh đạo TPHCM khẳng định rằng thành phố đang nỗ lực hoàn thành tuyến metro số 1 theo kế hoạch. Hiện nay, dự án đã hoàn thành khoảng 75% tiến độ và đang trong giai đoạn quyết toán. Tuy nhiên, do thay đổi pháp lý và các yếu tố khách quan, quá trình triển khai gặp một số chậm trễ. Đặc biệt, TPHCM đang tập trung giải quyết vấn đề thanh toán cho các nhà thầu. Chẳng hạn, tổng số tiền thanh toán bổ sung cho dự án dự kiến sẽ hoàn tất vào tháng 3/2025. Hơn nữa, các nhà thầu Nhật Bản như Sumitomo và Hitachi đã nêu lên những khó khăn trong việc thanh toán chi phí phát sinh và điều chỉnh giá. Vì vậy, TPHCM cam kết sẽ xử lý dứt điểm các vấn đề này trước tháng 6/2025 để đảm bảo tiến độ dự án.

Về các dự án năng lượng, ông Lê Mạnh Hùng Chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) nhấn mạnh, Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn là một dự án mang tính biểu tượng trong hợp tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản. Tuy nhiên, dự án này đang gặp khó khăn về tài chính, đặc biệt là khoản vay hơn 5 tỷ USD với lãi suất cao. Mặc dù phía Việt Nam đã thực hiện đầy đủ các cam kết về ưu đãi đầu tư, nhưng sự hỗ trợ từ các tổ chức tài chính Nhật Bản, đặc biệt là JBIC (Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản), vẫn còn hạn chế.

Chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) cũng đề cập đến các dự án khí điện, trong đó có dự án khí điện Ô Môn. Theo đó, hợp đồng mua bán khí đã được ký kết từ tháng 3/2024, nhưng việc tham gia thị trường điện cạnh tranh vẫn còn nhiều vướng mắc.

Nguyên nhân chính là do khung pháp lý chưa hoàn thiện, đặc biệt là hướng dẫn quy định về giá điện trong Luật Điện lực 2024. Vì thế, PVN đề xuất Bộ Công Thương sớm ban hành các hướng dẫn cụ thể để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của thị trường điện. Ngoài ra, việc huy động vốn ODA cho các dự án năng lượng cũng cần được đẩy nhanh. Ví dụ, dự án khí điện Thái Bình đã được phê duyệt nhưng vẫn chờ ý kiến từ phía JICA (Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản). Do đó, phía Việt Nam mong muốn JICA sớm đưa ra quyết định để thúc đẩy tiến độ triển khai.

Ông Châu Văn Minh, Viện trưởng Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam báo cáo về dự án phóng vệ tinh hợp tác với Nhật Bản. Theo kế hoạch, vệ tinh này sẽ được phóng vào tháng 11/2024. Tuy nhiên, một số trục trặc kỹ thuật có thể khiến kế hoạch bị hoãn đến năm 2025. Quan trọng hơn, nếu thời gian phóng bị trì hoãn, dự án sẽ phát sinh thêm chi phí lớn. 

"Vì vậy, Viện Hàn lâm Khoa học đề nghị phía Nhật Bản phối hợp chặt chẽ để đảm bảo tiến độ, trong trường hợp không bảo đảm, phía Việt Nam cũng có các phương án dự phòng thay thế nếu cần", ông Châu Văn Minh nói. 

Tại tọa đàm, các đại biểu cho rằng, cuộc đối thoại giữa Thủ tướng Việt Nam và các DN Nhật Bản đã làm rõ nhiều vấn đề quan trọng trong hợp tác kinh tế giữa hai nước. Thứ nhất, việc tháo gỡ khó khăn về vốn ODA và giải ngân cho các dự án hạ tầng giao thông đang được ưu tiên hàng đầu. Thứ hai, các dự án năng lượng cần có cơ chế tài chính linh hoạt hơn để đảm bảo hiệu quả đầu tư. Thứ ba, hợp tác khoa học - công nghệ và y tế tiếp tục là lĩnh vực quan trọng cần được thúc đẩy mạnh mẽ hơn trong thời gian tới. Từ đó, với những cam kết từ cả hai phía, quan hệ kinh tế Việt Nam - Nhật Bản được kỳ vọng sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, mang lại lợi ích lâu dài cho cả hai quốc gia.

Anh Minh