Cần có quy chế tuyển chọn nhân sự quản lý doanh nghiệp nhà nước

Thực tế ở nhiều nước cho thấy đây là một biện pháp quan trọng để phát huy đúng năng khiếu, sở trường, năng lực chuyên môn của cán bộ, là hình thức tốt để phát hiện, lựa chọn nhân tài, phá vỡ thế đóng kín về cán bộ của một ngành hay một địa phương, làm tăng tính trách nhiệm công tác và khả năng giám sát, kiểm tra của quần chúng, của nhân dân đối với cán bộ được thuê làm giám đốc doanh nghiệp nhà nước   

Để có cơ sở rộng rãi cho việc lựa chọn được nhiều cán bộ tốt, tạo chủ động về nguồn cán bộ, cần mở rộng diện nguồn, có nguồn tại chỗ, nguồn trực tiếp, nguồn từ xa, nguồn lâu dài. Theo chúng tôi, Chính phủ cần sớm ban hành qui chế thi tuyển đối với giám đốc DNNN và coi đó là một bước thí điểm có tính chất đột phá trong công tác nhân sự. Có như vậy mới có điều kiện để tuyển chọn được nhân tài cho đất nước. Về cách làm, cần tổ chức thông báo rộng rãi, công khai cho những những ai quan tâm trên cơ sở tiêu chí đã được qui định. Ngoài những tiêu chuẩn về chính trị ra thì phải chú ý đặc biệt về năng lực chuyên môn, chẳng hạn như cần tuyển Tổng giám đốc một công ty xây dựng thì ngoài những tiêu chí khác chắc chắn phải yêu cầu người dự thi tuyển có chuyên môn về xây dựng; Việc thực hiện thí điểm thi tuyển để lựa chọn giám đốc DNNN giỏi cần nghiên cứu một cách nghiêm túc và kỹ lưỡng để khi ban hành một chính sách, một quyết định thực sự có hiệu quả về mặt xã hội - đó là lựa chọn được những giám đốc điều hành thực sự tài năng. Theo chúng tôi qui chế thi tuyển cán bộ quản lý doanh nghiệp nhà nước cần phải đạt được những tiêu chí sau:

1. Về nguyên tắc thi tuyển: Thứ nhất là thi tuyển phải trên cơ sở nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp; Thứ hai là thi tuyển phải đảm bảo dân chủ và công bằng; Thứ ba là thi tuyển phải căn cứ vào tài năng để lựa chọn; Thứ tư là phải bảo đảm đủ điều kiện, tiêu chuẩn rõ ràng;

2. Về mặt tiêu chuẩn: Đây là những vấn đề cần được định lượng đòi hỏi phải rõ về mặt lý luận và có ý nghĩa về thực tiễn. Theo quy định của Luật Doanh nghiệp nhà nước thì tiêu chuẩn và điều kiện tuyển chọn đối với giám đốc DNNN tuân thủ theo Luật Doanh nghiệp nhà nước. Ngoài những tiêu chuẩn chung theo quy định của Luật, chúng tôi thấy cần cần có những tiêu chuẩn cụ thể sau để Hội đồng tuyển chọn tham khảo khi nghiên cứu hồ sơ. Những tiêu chuẩn này cần được nghiên cứu áp dụng đối với giám đốc DNNN khi chưa có điều kiện tổ chức thi tuyển:

Ứng cử viên có hiểu biết về định hướng và chiến lược phát triển của ngành, lĩnh vực mà doanh nghiệp tham gia sản xuất kinh doanh. Thực sự hiểu biết về kinh tế thị trường, có năng lực dự báo về định hướng phát triển của doanh nghiệp; Đối với những người dự thi tuyển chức danh giám đốc điều hành DNNN thì cần phải trải qua chức vụ quản lý chủ chốt và được đánh giá là có hiệu quả một doanh nghiệp với những qui mô nhất định; Về trình độ chuyên môn, tốt nghiệp Đại học trở lên đúng chuyên ngành dự tuyển. Đối với chức danh Tổng giám đốc DNNN có qui mô lớn yêu cầu phải hoàn thành chương trình đào tạo, bồi dưỡng về lý luận chính trị, quản lý Nhà nước bậc cao. Và, phải hoàn thành chương trình đào tạo, bồi dưỡng dành cho giám đốc; Về ngoại ngữ, đối với những cơ quan, đơn vị làm nhiệm vụ kinh tế đối ngoại, xuất nhập khẩu nhất thiết phải thông thạo một trong năm ngoại ngữ thông dụng để sử dụng thông thường trong hoạt động quản lý, điều hành sản xuất kinh doanh; Về trình độ tin học, sử dụng thông thạo máy vi tính để khai thác thông tin phục vụ cho yêu cầu điều hành sản xuất kinh doanh.

3. Về nội dung, phương pháp thi tuyển:

Viết và "bảo vệ đề án” là môn thi chính và bắt buộc đối với người dự tuyển. Ngoài ra, còn các môn thi viết, thi vấn đáp hoặc thi trắc nghiệm tập trung vào các lĩnh vực: lý luận chính trị, quản lý Nhà nước trên các lĩnh vực kinh tế và xã hội;

Về tổ chức thi tuyển: Cần hình thành Hội đồng thi tuyển cấp Nhà nước dành cho thi tuyển Tổng giám đốc doanh nghiệp nhà nước hạng đặc biệt; Hội đồng thi tuyển cấp Bộ, ngành và địa phương. Nhưng phải có yêu cầu cụ thể về tiêu chuẩn (coi trọng học hàm, học vị và chuyên môn sâu) từng thành viên trong Hội đồng phù hợp với lĩnh vực chuyên môn cần tuyển chọn. Hội đồng thi tuyển có quyền phản biện độc lập và có quyền bảo lưu ý kiến phản biện đối với cấp có thẩm quyền quyết định tuyển chọn.

4. Về cơ sở đào tạo: Phải xác định giám đốc là một nghề – nghề giám đốc. Đã là nghề thì phải được đào tạo, bồi dưỡng. Hiện tại, nước ta chưa có một cơ sở đào tạo nào chuyên đào tạo giám đốc doanh nghiệp. Trên thực tế, Học viện chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh làm nhiệm vụ trang bị những kiến thức về lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; Học viện Hành chính Quốc gia làm nhiệm vụ trang bị những kiến thức chung về quản lý hành chính Nhà nước. Vì vậy Chính phủ cần lựa chọn một cơ sở đào tạo chuyên, có kinh nghiệm đảm nhiệm thực hiện thí điểm chương trình đào tạo giám đốc doanh nghiệp. Ngoài ra, với định hướng dài hạn, đề nghị Chính phủ tạo cơ chế cho các cơ sở đào tạo khác thực hiện chương trình đào tạo này theo đơn đặt hàng của Nhà nước để có một lớp cán bộ quản trị doanh nghiệp với chất lượng và đẳng cấp quốc tế.

Về nội dung chương trình đào tạo: Đề nghị Chính phủ giao cơ quan có thẩm quyền quản lý nhân sự chủ trì xây dựng bộ tài liệu bước đầu (làm cơ sở xây dựng bộ sách cẩm nang sau này) dùng cho việc giảng dạy và bồi dưỡng giám đốc doanh nghiệp. Trước mắt Chính phủ giao cho cơ sở đào tạo tổ chức soạn thảo nội dung cho một lớp thí điểm với thời gian bồi dưỡng ngắn hạn trong khoảng 6 tháng.

Trên thế giới, việc thuê giám đốc điều hành doanh nghiệp rất phổ biến và bình thường giống như việc thuê huấn luyện viên cho một đội bóng chuyên nghiệp. Thực tế cho thấy, một giám đốc có tài được thuê có sự ảnh hưởng trực tiếp, mạnh mẽ đến kết quả hoạt động của một doanh nghiệp,, thậm chí còn chi phối ảnh hưởng trực tiếp đến việc lên xuống của giá cổ phiếu doanh nghiệp đó trên thị trường chứng khoán. Ở Việt Nam, cùng với xu thế phát triển kinh tế thị trường, chắc chắn trong tương lai không xa sẽ hình thành một thị trường lao động thực sự, trong đó bộ phận lao động đặc biệt là những giám đốc mang tính chuyên nghiệp cao, phải coi họ thật sự là những nhà quản lý doanh nghiệp tài năng, góp phần không nhỏ cho sự tăng trưởng của doanh nghiệp nhà nuớc nếu họ được đối xử đúng mức và được trọng dụng.

                                                                                                                        Thành Tâm