Chưa quan tâm đúng mức đến bệnh nấm phổi

Hưởng ứng kỷ niệm "Ngày phòng chống bệnh nấm Aspergillosis toàn cầu – World Aspergillosis Day" và hướng tới mục tiêu cập nhật kiến thức về chẩn đoán và điều trị nấm phổi cho đội ngũ y, bác sĩ công tác tại các cơ sở y tế trên phạm vi cả nước, ngày 28/2, Bệnh viện Phổi Trung ương tổ chức hội thảo khoa học "Ngày nấm toàn cầu 2025" lần thứ 6.

Theo Tổ chức hành động toàn cầu về nhiễm nấm (GAFFI), nấm phổi là căn bệnh đã biết đến từ rất lâu, tuy nhiên vẫn chưa có sự quan tâm đúng mức về căn bệnh này. Tại Việt Nam, hiện chưa có số liệu cụ thể về bệnh nấm phổi xâm lấn do Aspergillus. Tuy nhiên, khoảng 50% bệnh nhân đã từng mắc lao, được phát hiện mắc nấm phổi do Aspergillus.

Đối với bệnh lao, Việt Nam là nước có gánh nặng bệnh tật đứng thứ 10 thế giới, thì với bệnh nấm mạn tính, nước ta đứng thứ 5 trên thế giới với hơn 120 ca mắc/100.000 dân.

Nấm phổi là một bệnh nhiễm trùng phổi, ít gặp ở người bình thường có sức đề kháng tốt. Bệnh hay gặp ở người suy giảm miễn dịch, già yếu, mắc bệnh mạn tính lâu ngày. Tỷ lệ bệnh nấm phổi chỉ chiếm 0,02% các bệnh phổi, tuy nhiên khi bị nấm phổi không phát hiện điều trị kịp thời, khả năng tử vong rất cao.

Nguyên nhân mắc nấm phổi

Nguyên nhân gây bệnh nấm phổi là do các loại nấm: Candida, Aspergillus, Cryptococcus. Trong đó, hay gặp nhất là loại Aspergillus. Đa số bệnh nhân thường đến khám vì ho ra máu kéo dài không rõ lý do, sốt kéo dài kèm đau ngực, ho khạc đờm kéo dài kèm khó thở như hen. Ngoài ra là các trường hợp chẩn đoán viêm phổi điều trị kháng sinh kéo dài không khỏi.

Bệnh nấm phổi hay gặp nhất là do nấm Aspergillus. Aspergillosis là một bệnh nhiễm trùng gây ra bởi một loại nấm mốc rất phổ biến và có mặt ở trong nhà, ngoài môi trường. Mặc dù mọi người thường hít phải loại nấm này từ không khí, nhưng loại nấm này chỉ ảnh hưởng đến những người có hệ miễn dịch suy giảm nặng như bệnh nhân ung thư máu, ung thư các cơ quan khác, sau cấy ghép tạng hoặc điều trị các thuốc ức chế miễn dịch dài ngày.

Loại nấm này có thể gây bệnh ở những người đã/đang có bệnh tại phổi, như những bệnh nhân đã từng mắc lao phổi, hen suyễn hay xơ nang phổi...

Bệnh nấm Aspergillus có thể điều trị được bằng các thuốc kháng nấm, khoảng ½ số trường hợp không được điều trị, tử vong sau 5 năm. Hàng năm, trên toàn thế giới khoảng ½ triệu người tử vong do bệnh này.

Một phần lớn các trường hợp chẩn đoán và điều trị muộn cần phải phẫu thuật, nút mạch cầm máu song song việc điều trị thuốc nấm kéo dài. Những trường hợp này, nguy cơ tử vong cao trước và sau phẫu thuật. Những trường hợp muộn khác có thể biểu hiện bằng tình trạng suy mòn, khó thở nhập viện thường xuyên vì các tình trạng nhiễm khuẩn phổi.

Trên toàn cầu có trên 300 triệu người bị ảnh hưởng bởi nhiễm nấm nghiêm trọng và có khoảng 25 triệu người có nguy cơ cao mất thị lực do nấm. Nhiễm nấm cryptococcus ảnh hưởng đến 233.000 người HIV gây ra trên 50% cái chết cho bệnh nhân này ở các nước phát triển (100% tử vong không được chẩn đoán và không được điều trị, trên 75% sống sót khi được tiếp cận điều trị đúng). Nhiễm nấm candida ảnh hưởng tới trên 750.000 người và tỉ lệ chết lên đến 40%.

Phòng bệnh nấm phổi

Tỉ lệ bệnh nấm phổi chỉ chiếm 0,02% các bệnh phổi, tuy nhiên khi bị nấm phổi, chi phí điều trị rất cao, bệnh chưa được BHYT thanh toán, đặc biệt nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời, tỉ lệ tử vong cũng rất cao. Trên thế giới, tỷ lệ sống của bệnh nhân sau 1 năm, 5 năm, 10 năm tương ứng là 86%, 62%, 47%. Tỷ lệ mắc nấm phổi mạn tính ở bệnh nhân lao mới 14% và lao đã điều trị 56%. Rất nhiều quốc gia không đủ nguồn lực để chẩn đoán và điều trị.

Việc chẩn đoán nhiễm nấm hiện nay còn gặp nhiều khó khăn về vấn đề nghi ngờ lâm sàng và các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán bệnh. Nhiều xét nghiệm chẩn đoán nấm không nhạy, không đặc hiệu, nhiều xét nghiệm không có sẵn ở nhiều nơi trên thế giới.

Theo các chuyên gia y tế, để phòng bệnh nấm phổi, người dân cần thường xuyên rèn luyện thân thể, ăn nhiều hoa quả tươi, nâng cao sức đề kháng. Tránh để nấm mốc trong nhà, đồ đạc sắp xếp gọn gàng, đủ ánh nắng, thông gió, tránh ẩm ướt. Khi vệ sinh nhà cửa cần mang khẩu trang để tránh hít phải bụi nấm.

Hiền Minh