Dịch cúm mùa trên thế giới: Những diễn biến mới

Những ngày cuối tháng 1, đầu tháng 2 đang là giai đoạn đỉnh điểm của dịch cúm ở nhiều quốc gia, với số ca mắc và tử vong do cúm liên tục tăng, khi không khí lạnh là một tác nhân gây nhiễm virus cúm. Những hệ lụy do cúm mùa khiến thế giới không thể chủ quan, các biện pháp ứng phó với cúm mùa đã được các chính quyền cập nhật, điều chỉnh để phù hợp với tình hình mùa cúm năm nay.

Bệnh viện ở Mỹ quá tải do dịch cúm

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), nước này đang hứng chịu một mùa cúm dữ dội và các bệnh viện đang trong tình trạng khủng hoảng.

Theo Reuters, các bệnh viện hiện đang chật kín bệnh nhân cúm. Các bệnh nhân này đã tiến triển thành viêm phổi và suy hô hấp.

Cô Sarah, một bệnh nhân tại Bệnh viện WakeMed, cho biết: "Khi chúng tôi đến bệnh viện, nơi này đã đông nghẹt người". "Các bệnh viện đang quá tải rất nhanh và hiện không còn phòng", cô nói thêm.

Các bác sĩ và y tá trên khắp đất nước đang vô cùng đau đầu trước tình trạng này. Một y tá ở Maryland đã viết trên Reddit rằng: "Vô số người ở độ tuổi 40 đã nhập viện vì bị bệnh cúm vô cùng nghiêm trọng".

Tiến sĩ Torey Mack - giám đốc y tế của Hiệp hội Bệnh viện nhi đồng, đại diện cho hơn 200 bệnh viện trên toàn quốc - cho biết các phòng khám và khoa cấp cứu cho trẻ em cũng đang quá tải. Nhiều trường học trở thành các cụm dịch nhỏ vì trẻ em lây nhiễm chéo cho nhau.

Theo CDC, hiện đã có ít nhất 24 triệu ca bệnh, 310.000 ca nhập viện và 13.000 ca tử vong do cúm trong mùa này (2024 - 2025). Cơ quan này cho biết trong báo cáo giám sát cúm hằng tuần rằng hoạt động cúm theo mùa vẫn đang tiếp tục gia tăng trên khắp cả nước.

Châu Á ghi nhận sự lan rộng của dịch cúm

Nhiều quốc gia tại châu Á cũng đang phải đối mặt với dịch cúm tồi tệ nhất trong nhiều năm qua. Bắt đầu từ tháng 12/2024, Nhật Bản chứng kiến số ca nhiễm cúm tăng đột biến, cao hơn gấp 3 lần so với cùng kỳ năm trước. Còn tại Hàn Quốc, Trung Quốc, tỉ lệ mắc cúm cũng gia tăng nhanh chóng.

Ở Nhật Bản, số lượng bệnh nhân mắc cúm mùa chiếm con số áp đảo so với các bệnh khác với đỉnh điểm là vào cuối tháng 1. Ước tính số bệnh nhân trên toàn quốc trong tuần tính đến ngày 19/1 là khoảng 386.000 người và tổng số bệnh nhân trong mùa cúm kể từ ngày 2/9/2024 là khoảng 9.523.000 người. Cuối năm 2024, giới chức y tế Nhật Bản đã thông báo số ca bệnh cúm mùa vào thời điểm cuối năm ở mức cao nhất trong 10 năm qua.

Nhật Bản ước tính nếu tính cả chi phí điều trị cúm và ảnh hưởng kinh tế do người lao động phải nghỉ ốm, thì mùa cúm năm 2025 có thể gây thiệt hại lên tới khoảng 6.300 tỉ yen, khoảng hơn 41 tỷ USD.

Kể từ đầu tháng 1, Hàn Quốc cũng trải qua đợt dịch cúm lan rộng nhất kể từ năm 2016 với số ca bệnh tăng mạnh, đặc biệt ở nhóm tuổi từ 13 đến 18 tuổi. Cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hàn Quốc (KDCA) cho biết tỷ lệ người nghi mắc cúm khoảng 74 người trên 1.000 lượt khám tại 300 cơ sở y tế, tăng 136% so thời điểm cuối năm ngoái. Tỷ lệ này tiến gần đến mức đỉnh 86,2 vào năm 2016.

Còn tại Đài Loan (Trung Quốc), trong tuần cuối tháng 1, số người có triệu chứng cúm đã vượt mốc cao nhất trong vòng 10 mùa dịch gần đây. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh CDC Đài Loan (Trung Quốc) cho biết dịch cúm hiện đã bước vào giai đoạn bùng phát và dự báo sẽ còn tiếp tục gia tăng trong 1 - 2 tuần tới trước khi giảm dần.

Cúm mùa gây quá tải bệnh viện châu Âu

Mùa đông năm nay chứng kiến sự bùng phát mạnh mẽ của dịch cúm tại nhiều quốc gia châu Âu.

Các cơ sở y tế của nước Bỉ đã quá tải do dịch cúm. Đây là đợt dịch tồi tệ nhất tại nước này kể từ sau đại dịch Covid. Nhiều bệnh viện quá tải, 85% các bác sĩ cho biết khối lượng công việc của họ là rất nặng khi nhân viên y tế và thậm chí cả những người đã tiêm vaccin cũng có thể bị nhiễm bệnh. Viện y tế công cộng Sciensano Bỉ cho biết trong tuần qua, số lượng bệnh nhân mắc cúm tới khám tại các cơ sở y tế đã gia tăng, lên tới 1.199 người trên 100.000 dân và trên thực tế, con số này thậm chí có thể còn cao hơn.

Cộng hòa Séc có thể đang ở đỉnh dịch trong mùa cúm năm nay. Tỷ lệ người mắc bệnh nhiễm trùng đường hô hấp lên tới 86% trong tuần đầu của tháng 2/2025, với số ca mắc cúm là 2.219 bệnh nhân trên 100.000 dân. Viện Y tế Công cộng Nhà nước cộng hòa Séc cho biết số bệnh nhân đã giảm 1,4% so với tuần cuối tháng 1/2025.

Mùa đông năm nay, tại Pháp, bệnh cúm dễ lây lan hơn bình thường với sự lưu hành cùng lúc của 3 loại virus cúm AH1N, H3N2 và cúm B. Điều này khiến việc kiểm soát dịch trở nên khó khăn hơn.

Theo báo cáo mới nhất của Bộ Y tế Công cộng Pháp ngày 5/2, dịch cúm cuối cùng cũng đã có dấu hiệu giảm nhiệt vào cuối tuần qua khi ghi nhận có ít cuộc tư vấn với bác sĩ hơn và tỷ lệ nhập viện giảm.

Mặc dù vậy, cúm mùa vẫn đang lây lan nhanh, đặc biệt ở trẻ em. Cơ quan y tế nước này chỉ rõ mức độ nhập viện rất cao ở những người dưới 15 tuổi và vẫn cao ở những người từ 65 tuổi trở lên. Hàng năm, từ 2 đến 6 triệu người Pháp bị nhiễm vi-rút cúm và khoảng 10.000 người tử vong vì bệnh cúm.

Romania đã ghi nhận số ca nhiễm trùng đường hô hấp và cúm ở mức "kỷ lục", vượt quá 170.000 ca trên toàn quốc từ ngày 27/1 - 2/2. Các bệnh viện đang phải vật lộn với tình trạng quá tải khi tỷ lệ nhập viện do cúm là 6,6/100.000 dân.

Nam Bán cầu không ngoại lệ khi hệ thống giám sát bệnh tật quốc gia Australia cho biết, trong tuần đầu tiên của năm 2025, nước này đã ghi nhận 1.055 ca mắc cúm. Các chuyên gia y tế Australia đã cảnh báo có khả năng sẽ xảy ra một mùa cúm nghiêm trọng trong năm 2025 tại nước này, khi khu vực Bắc bán cầu đang có sự gia tăng các ca bệnh.

Yếu tố nào làm bùng phát dịch cúm?

Yếu tố thời tiết là một trong những nguyên nhân chính giải thích lý do mọi người dễ mắc cúm vào mùa này, đặc biệt sau khi hệ miễn dịch đã bị ảnh hưởng nặng nề sau đợt dịch COVID-19. Theo ông Takayo Shoji, Trưởng Khoa truyền nhiễm, Bệnh viện nhi Shizuoka (Nhật Bản), số ca mắc cúm mùa tăng cao có thể là do trong một thời gian dài xảy ra đại dịch COVID-19, bệnh cúm mùa không phát triển mạnh, khiến cơ thể con người không sản sinh ra kháng thể chống bệnh cúm, đặc biệt là đối với trẻ em. Bên cạnh đó, khi du lịch quốc tế trở lại bình thường và các khuyến nghị đeo khẩu trang được nới lỏng, virus cúm có điều kiện thuận lợi để lây lan rộng rãi.

Chuyên gia Andrew Bartlett, giảng viên về thực hành dược tại Đại học Sydney, cho rằng các yếu tố mùa Đông, như nhiệt độ lạnh hơn và ít nắng hơn, có thể làm trầm trọng thêm sự lây lan của bệnh cúm, gia tăng hơn nữa những thách thức do tỷ lệ tiêm chủng giảm. Theo ông, hệ thống miễn dịch ở người có thể yếu hơn trong mùa Đông do lượng vitamin D thấp vì thiếu nắng. Một yếu tố quan trọng khác là vaccine từ năm trước có thể đang mất tác dụng, khiến người dân dễ bị tổn thương hơn.

Một nghiên cứu năm 2022 được công bố trên Tạp chí dị ứng và miễn dịch học lâm sàng (The Journal of Allergy and Clinical Immunology) đã chỉ ra rằng, trên thực tế, việc giảm nhiệt độ bên trong mũi chỉ 5 độ C sẽ tiêu diệt gần 50% trong số hàng tỷ tế bào chống vi khuẩn và virus có ích trong lỗ mũi.

Tiến sĩ Zara Patel - chuyên khoa tai mũi họng tại trường Y khoa Đại học Stanford (California, Mỹ) - cho rằng nhiệt độ lạnh hơn hạn chế phản ứng miễn dịch bẩm sinh của con người. Cùng quan điểm, Tiến sĩ Benjamin Bleier - Phó Giáo sư tại trường Y khoa Harvard (thành phố Boston, Mỹ) giải thích: "Không khí lạnh có liên quan đến việc tăng nguy cơ nhiễm virus vì về cơ bản, con người đã mất một nửa khả năng miễn dịch chỉ với nhiệt độ giảm ở mức nhỏ".

Theo một bài viết trên báo The Conversation của Australia, không chỉ thời tiết lạnh mà không khí khô vào mùa Đông cũng góp phần làm bùng phát dịch cúm. Nguyên nhân là do không khí khô khiến các giọt dịch tiết từ đường hô hấp bốc hơi nhanh hơn, làm cho các giọt bắn và hạt chứa virus cúm trở nên nhỏ nhẹ hơn, có thể di chuyển xa hơn và tồn tại lâu hơn, làm tăng nguy cơ lây nhiễm khi ho hoặc hắt hơi.

Ngoài ra, bác sĩ Julien De Greef, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Bệnh viện Đại học Saint-Luc ở Brussels (Bỉ), cho rằng điều khiến dịch cúm trên thế giới diễn biến phức tạp là sự xuất hiện của chuỗi các loại virus đường hô hấp.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), trong những tuần cuối năm 2024, các bệnh lây truyền qua đường hô hấp cấp tính gia tăng tại nhiều quốc gia ở Bắc bán cầu do virus cúm mùa, virus hợp bào hô hấp (RSV) và các virus khác như human metapneumovirus (HMPV), vi khuẩn Mycoplasma pneumoniae.

Các biện pháp phòng chống dịch cúm đang được triển khai như thế nào?

Đẩy mạnh tiêm vaccine phòng cúm là biện pháp phổ biến nhất đang được các nước áp dụng để bảo vệ người dân. Bên cạnh tăng cường chiến dịch tiêm vaccine, CDC Mỹ đồng thời khuyến khích các bang tạm đóng cửa trường học nếu cần thiết, cũng như tạm đóng cửa các chợ gia cầm sống.

Một số địa phương của Australia, như bang Queensland, tiếp tục tài trợ cho chương trình tiêm vaccine ngừa cúm miễn phí cho tất cả người dân từ 6 tháng tuổi trở lên trong năm 2025.

Chính phủ các nước tại châu Á và châu Âu tăng cường năng lực y tế. Nhằm ứng phó trước tình trạng quá tải bệnh viện, các bác sĩ tại Nhật Bản kêu gọi cộng đồng thực hiện các biện pháp kiểm soát phòng ngừa nhiễm trùng cơ bản triệt để như rửa tay và đeo khẩu trang.

Theo các chuyên gia, các virus và vi khuẩn gây bệnh cúm không phải mới mà đã từng xuất hiện trước đây. Điều đáng lưu ý là cúm mùa không phải bệnh cảm lạnh thông thường và có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm, song hoàn toàn có thể phòng ngừa nhờ tiêm vaccine.

WHO khuyến cáo đặc biệt những nhóm đối tượng dễ bị tổn thương như người cao tuổi, người có hệ miễn dịch yếu, người mắc các bệnh nền, bệnh mạn tính, bệnh ung thư, phụ nữ chuẩn bị mang thai hoặc đang mang thai, trẻ em dưới 5 tuổi... nên chủ động tiêm phòng cúm hằng năm. Ngoài ra, để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm, các chuyên gia cũng khuyến cáo cần chú ý đến các biện pháp phòng bệnh không đặc hiệu như tăng cường vệ sinh cá nhân, đeo khẩu trang, vệ sinh tay, giữ ấm, ăn uống đầy đủ dưỡng chất, vệ sinh môi trường như: tránh không khí ẩm thấp, thiếu ánh nắng, vệ sinh bề mặt, hạn chế tiếp xúc nơi đông người.