Đổi mới quy trình xây dựng luật theo tư duy mới

Chiều 7/3, tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc quán triệt, triển khai thi hành các luật, nghị quyết vừa được thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đã chia sẻ về những điểm mới, nội dung trọng tâm của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và Nghị quyết về việc xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước; việc chuẩn bị nguồn lực cho công tác triển khai thi hành.

Những điểm mới của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, ngày 19/02/2025, Quốc hội khoá XV tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 đã thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/4/2025 (sau gọi tắt là Luật năm 2025).

Việc xây dựng Luật năm 2025 nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về đổi mới quy trình xây dựng pháp luật theo tư duy mới, góp phần tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho việc xây dựng và vận hành hệ thống VBQPPL thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi, dễ tiếp cận, dễ áp dụng, khơi dậy mọi tiềm năng và nguồn lực, tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Luật năm 2025 bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng trong công tác xây dựng pháp luật. Đây là quan điểm mới của Đảng, lần đầu tiên được nêu trong Kết luận 119-KL/TW của Bộ chính trị và được thể chế hóa trong Luật này. Bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật và tính tương thích với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế. Kế thừa những nội dung còn phù hợp của Luật năm 2015, đồng thời, đổi mới quy trình theo hướng bảo đảm tính chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả,...

Theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh, Luật năm 2025 giảm đáng kể số chương, điều, cụ thể Luật gồm 9 chương, 72 điều (so với Luật năm 2015 giảm 53% số chương và 58,4% số điều); trình tự, thủ tục văn bản QPPL dưới Luật giao Chính phủ quy định.

Luật Đơn giản hóa hệ thống văn bản QPPL; bổ sung nhiều nguyên tắc mới trong xây dựng và thi hành pháp luật. Luật năm 2025 bỏ hình thức và thẩm quyền ban hành VBQPPL của HĐND, UBND cấp xã, bổ sung 1 hình thức nghị quyết quy phạm pháp luật của Chính phủ, thay đổi 1 hình thức từ quyết định sang hình thức thông tư của Tổng Kiểm toán nhà nước. Do đó, Luật năm 2025 có tổng số 25 hình thức VBQPPL và do 14 chủ thể có thẩm quyền ban hành.

Các địa phương lưu ý là về thẩm quyền, Luật năm 2025 đã cho phép HĐND cấp tỉnh được ban hành Nghị quyết đặc thù trong phạm vi địa phương mình. Bổ sung một số nguyên tắc mới, như bảo đảm chủ quyền, an ninh quốc gia, lợi ích quốc gia, dân tộc; kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí; phòng, chống lợi ích nhóm, cục bộ,…

Điểm mới nữa là xây dựng Định hướng lập pháp nhiệm kỳ và Chương trình lập pháp hằng năm với tính chất linh hoạt cao, thủ tục rất đơn giản. Đồng thời, đơn giản hóa quy trình, đổi mới quy trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Theo đó, đơn giản một số thủ tục, rút ngắn thời gian tổng thể; xây dựng, ban hành VBQPPL theo trình tự, thủ tục rút gọn và trong trường hợp đặc biệt; bổ sung tham vấn chính sách là một trong những hình thức lấy ý kiến, đây là nội dung mới, quan trọng nhằm khắc phục thực tiễn việc xây dựng chính sách trong một số trường hợp còn hình thức; thể chế hóa ý kiến chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm nhất là xây dựng "chính sách phải cụ thể, rõ ràng". 

Bên cạnh đó, cơ quan trình dự án trước Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội chịu trách nhiệm chủ trì tiếp thu, chỉnh lý cho đến khi dự án được thông qua. Đây là điểm mới quan trọng, đề cao trách nhiệm của cơ quan trình dự án trước Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Bổ sung các quy định về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan trong quá trình xây dựng, tổ chức thi hành văn bản quy phạm pháp luật. 

Theo đó, trong xây dựng VBQPPL, cơ quan, người có thẩm quyền ban hành thực hiện xin ý kiến các cơ quan có thẩm quyền của Đảng; việc báo cáo, xin ý kiến cơ quan có thẩm quyền của Đảng để ban hành VBQPPL trong trường hợp đặc biệt.

Luật năm 2025 cũng đã bổ sung quy định mới về: Tổ chức thi hành VBQPPL; trách nhiệm của cơ quan nhà nước, tổ chức, người có thẩm quyền trong tổ chức thi hành VBQPPL; bảo đảm nguồn lực và kinh phí cho công tác xây dựng và tổ chức thi hành.

Xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp, tổ chức bộ máy

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh, Nghị quyết số 190/2025/QH15 quy định về xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước đã được Quốc hội khóa XV, Kỳ họp bất thường lần thứ 9 thông qua và có hiệu lực thi hành từ ngày 19/02/2025, góp phần tạo cơ sở pháp lý, xử lý kịp thời một số vấn đề phát sinh khi thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước trong điều kiện chưa thể sửa đổi, bổ sung số lượng rất lớn các văn bản quy phạm pháp luật và văn bản liên quan; bảo đảm hoạt động bình thường, liên tục, thông suốt của bộ máy nhà nước và toàn xã hội.

Nghị quyết 190/2025/QH15 gồm 15 điều, quy định cụ thể về phạm vi điều chỉnh, các nguyên tắc chung và các nguyên tắc cụ thể trong xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước.

Lưu ý trong tổ chức triển khai thi hành Nghị quyết số 190/2025/QH15, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 20/CĐ-TTg ngày 26/02/2025 và Quyết định số 439/QĐ-TTg ngày 26/02/2025 ban hành Kế hoạch triển khai Nghị quyết số 190/2025/QH15 với các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm như: Khẩn trương tổ chức quán triệt đầy đủ, nghiêm túc các nội dung của Nghị quyết số 190/2025/QH15 và ban hành, tổ chức thực hiện kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 190/2025/QH15.

Đồng thời, thông báo công khai thông tin liên quan đến việc sắp xếp tổ chức bộ máy và tiếp nhận, trả lời, hướng dẫn, giải đáp các vấn đề liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình khi nhận được yêu cầu, kiến nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định tại Điều 12 Nghị quyết số 190/2025/QH15.

Tổ chức rà soát, xử lý văn bản quy phạm pháp luật chịu sự tác động của việc sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước. Thời gian hoàn thành việc rà soát trước ngày 19/5/2025

Về nội dung này, ngày 6/3/2025, Bộ Tư pháp có Công văn số 1253/BTP-KTVB&QLXLVPHC gửi các Bộ, cơ quan ngang Bộ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Theo đó, Bộ Tư pháp đề nghị các bộ, cơ quan, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quan tâm tập trung nguồn lực tổ chức rà soát, xác định chính xác văn bản QPPL chịu sự tác động của việc sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, phương án xử lý văn bản QPPL chịu sự tác động của việc sắp xếp tổ chức bộ máy theo đúng hướng dẫn của Bộ Tư pháp tại các tài liệu được gửi kèm theo Công văn 1253 và chịu trách nhiệm về kết quả rà soát văn bản do bộ, ngành, địa phương mình thực hiện. UBND cấp tỉnh chỉ đạo UBND cấp huyện rà soát văn bản QPPL thuộc trách nhiệm rà soát của UBND cấp huyện, gửi kết quả rà soát về UBND cấp tỉnh để tổng hợp chung.

Xử lý vấn đề phát sinh khi sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước thuộc thẩm quyền của Quốc hội theo quy định tại Điều 13 Nghị quyết số 190/2025/QH15. Lưu ý được phép ban hành văn bản hành chính để hướng dẫn giải quyết các vấn đề phát sinh do sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước.

Đề nghị Bộ Công an có trách nhiệm theo dõi, đôn đốc, chỉ đạo, hướng dẫn các cơ quan thực hiện thủ tục đăng ký mẫu con dấu, thu hồi con dấu; Bộ Ngoại giao có trách nhiệm khẩn trương thực hiện quy định tại khoản 3 Điều 12 Nghị quyết số 190/2025/QH15.

Thanh tra Chính phủ có trách nhiệm theo dõi, đôn đốc, hướng dẫn việc thực hiện chức năng thanh tra quy định tại Điều 7 Nghị quyết số 190/2025/QH15.

Ngoài ra, đề nghị Toà án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm toán nhà nước phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành để việc thực hiện các quy định về hoạt động tạm giữ, tạm giam, tố tụng, thi hành án, kiểm toán và các quy định khác của Nghị quyết; các cơ quan, người có thẩm quyền tập trung nguồn lực bảo đảm triển khai thi hành kịp thời, hiệu quả Nghị quyết…

Diệu Anh