Dự báo càng chính xác, cảnh giác càng cao, chuẩn bị đầy đủ thì thiệt hại sẽ càng được giảm thiểu

Cuộc họp có sự tham dự của các bộ, ngành thành viên Ban Chỉ đạo, kết nối trực tuyến với UBND các tỉnh, thành phố dự kiến nằm trong vùng ảnh hưởng của bão số 11.

Hiện tượng "thiên tai kép"

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, tình hình thiên tai thời gian qua diễn biến rất phức tạp. Bão số 9 vừa qua chưa khắc phục xong thì tiếp đến bão số 10, nay lại chuẩn bị đón bão số 11. Đây có thể coi là hiện tượng "thiên tai kép" khi hậu quả các cơn bão trước chưa khắc phục thì bão sau đã ập tới. "Bài học từ bão số 9, số 10 cho thấy bão ngày càng bất thường, tốc độ di chuyển và cường độ tăng nhanh, gây khó khăn lớn cho công tác ứng phó", Phó Thủ tướng nói.

Phạm vi ảnh hưởng của bão số 11 được dự báo từ Quảng Ninh đến Hà Tĩnh, trên 11 tỉnh, thành phố có nguy cơ bị tác động, tuy nhiên, Phó Thủ tướng lưu ý nguy hiểm không chỉ ở vùng tâm bão, mà cả các khu vực ngoài vùng tâm bão, nơi dễ xảy ra mưa lớn, lốc xoáy, sạt lở, lũ ống, lũ quét. Nhiều thiệt hại vừa qua như ở Ninh Bình, Lào Cai, Tuyên Quang, Yên Bái… sau bão số 10 đã chứng minh điều này.

Vì vậy, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phải báo cáo chi tiết về dự báo bão, mưa, thủy văn, hồ đập, từ đó đưa ra cảnh báo và khuyến cáo cụ thể cho từng địa phương. "Dự báo khí tượng thủy văn là cực kỳ quan trọng. Nhưng quan trọng hơn là cách ứng phó. Phải rút ra bài học xương máu từ thiệt hại vừa qua để nhận thức đúng mức độ nguy hiểm, có kịch bản ứng phó kịp thời, không để bị động, lúng túng".

Hai kịch bản đổ bộ của bão số 11

Theo ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn Quốc gia, dự báo chiều tối ngày 3/10, bão đi vào vùng biển phía đông khu vực giữa Biển Đông, trở thành cơn bão số 11 trong năm 2025.

Bão di chuyển nhanh, tiếp tục mạnh lên và đạt cường độ mạnh nhất cấp 12, giật cấp 14-15 trên khu vực phía đông bán đảo Lôi Châu (Trung Quốc).

Ông Khiêm nêu 2 kịch bản đổ bộ của bão số 11. Thứ nhất (có xác suất khoảng 70-75%), bão sẽ di chuyển theo hướng lệch Bắc nhiều hơn, di chuyển trên đất liền Trung Quốc nhiều hơn (tương tự đường đi của bão số 9). Vì vậy, khi đến khu vực phía bắc của tỉnh Quảng Ninh sẽ suy yếu đi từ 2-4 cấp so với thời điểm bão mạnh nhất; vịnh Bắc Bộ gió mạnh cấp 9-10, đất liền Quảng Ninh-Hải Phòng gió mạnh cấp 8-9 và gây mưa to ở Bắc Bộ (trọng tâm là khu vực trung du và vùng núi).

Kịch bản thứ 2 cực đoan hơn (có xác suất khoảng 25-30%). Bão di chuyển về phía nam chủ yếu trên biển nên suy yếu ít hơn kịch bản 1. Vì vậy, cường độ bão khi đi vào khu vực Quảng Ninh sẽ mạnh hơn so với kịch bản 1, có thể gây gió mạnh cấp 9-10 (giật cấp 12-14), ảnh hưởng sẽ mở rộng xuống phía nam (Quảng Ninh - Ninh Bình); mưa cũng sẽ lớn hơn, vùng gió mạnh cũng sâu hơn trong đất liền. Dự kiến khoảng chiều tối ngày 5/10, bão đi vào vịnh Bắc Bộ. Đến rạng sáng 6/10, bão đổ bộ vào đất liền tỉnh Quảng Ninh.

Từ đêm 5/10 đến hết đêm 7/10, ở khu vực Bắc Bộ, Thanh Hóa và Nghệ An có mưa to đến rất to với lượng mưa phổ biến 100-200 mm, cục bộ có nơi trên 300 mm; riêng khu vực vùng núi, trung du Bắc Bộ, lượng mưa phổ biến từ 150-250 mm, cục bộ có nơi trên 400 mm. Cảnh báo nguy cơ mưa có cường suất lớn (trên 200 mm trong 3 giờ).

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết, mưa to được dự báo bắt đầu từ tối 6/10, mạnh nhất vào đêm và rạng sáng 7/10. Trọng điểm mưa là các tỉnh: Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Hà Giang. Khu vực Bắc Ninh và Hà Nội cũng sẽ nằm trong vùng mưa lớn. Đến ngày 7/10, mưa lan xuống Bắc Thanh Hóa và Bắc Nghệ An.

Bão số 11 cũng có khả năng gây ra một đợt lũ mới, từ ngày 6/10-9/10, với đỉnh lũ từ báo động 2 đến báo động 3, đặc biệt nguy hiểm tại khu vực Đông Bắc Bộ: Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Thái Nguyên, Bắc Kạn.

Dự báo mưa lớn từ thượng nguồn Trung Quốc đổ về có thể làm gia tăng áp lực cho toàn lưu vực sông Lô. Các hồ, đặc biệt là thủy điện nhỏ ở Hà Giang, phải tính toán kỹ phương án vận hành, tuyệt đối không để xảy ra sự cố mất an toàn.

Các địa phương cần tập trung cao nhân lực, vật lực khẩn trương khắc phục hậu quả bão số 10, bởi thì chỉ cần thêm một trận mưa nhỏ cũng có thể gây sụt lún, sạt lở đất, lũ quét, lũ ống nghiêm trọng…

Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cũng đề nghị các địa phương phải bảo đảm tuyệt đối an toàn công trình xây dựng, đặc biệt là đường cao tốc; khẩn trương kêu gọi tàu thuyền, lồng bè vào nơi tránh trú an toàn, tuyệt đối không để ngư dân chủ quan.

Ngoài gió mạnh và mưa lớn, vấn đề đáng lo ngại nhất hiện nay là hệ thống đê điều và nguy cơ ngập lụt đô thị. Theo đánh giá, đê biển ở Ninh Bình, Nghệ An, Hà Tĩnh đã cơ bản ổn định sau khi được gia cố, nhưng hệ thống đê sông tại Hải Phòng, Quảng Ninh, Hưng Yên vẫn còn nhiều điểm yếu. Sóng lớn và nước biển dâng 3–4 m có thể đe dọa nghiêm trọng các cửa sông. Các tỉnh cần bám sát kịch bản, triển khai ngay các phương án hộ đê, bảo đảm an toàn hệ thống đê điều và phòng chống ngập lụt ở khu vực đô thị.

Công tác sơ tán dân được triển khai sớm hơn

Phát biểu tại cuộc họp, Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai Trần Huy Tuấn cho biết, cơn bão số 10 đã gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng trên địa bàn tỉnh. Toàn tỉnh có 7 người thiệt mạng, 3 người mất tích, 10 người bị thương; gần 12.000 ngôi nhà bị ngập, hơn 4.000 ha đất sản xuất nông nghiệp cùng nhiều gia súc, gia cầm bị thiệt hại. Kết cấu hạ tầng bị ảnh hưởng nặng nề: 7 tuyến quốc lộ, 14 tuyến tỉnh lộ và nhiều tuyến đường liên thôn sạt lở, chia cắt; 15 cơ sở y tế và 65 trường học bị ảnh hưởng.

Đến nay, tỉnh đã cơ bản khắc phục, chỉ còn 4 thôn còn bị chia cắt. Các tuyến quốc lộ và tỉnh lộ đã thông trở lại. Lào Cai xác định nhiệm vụ cấp bách hàng đầu là khắc phục giao thông, vừa để bảo đảm lưu thông hàng hóa, cứu trợ, vừa chủ động phương án ứng phó bão số 11. Tỉnh đang khẩn trương gia cố các vị trí sạt lở, lắp đặt rọ thép để đảm bảo an toàn di chuyển.

Công tác sơ tán dân được triển khai sớm hơn, bởi đất đã ngấm no nước, nguy cơ sạt lở cao. Tỉnh chuẩn bị sẵn lương thực, thuốc men, nhu yếu phẩm tại chỗ, nhất là ở vùng có nguy cơ chia cắt, theo phương châm "4 tại chỗ"; dự trữ xăng dầu, máy phát điện, đồng thời di chuyển sẵn máy móc, thiết bị, phương tiện cơ giới đến các điểm xung yếu để ứng cứu kịp thời.

Hiện Quân khu 2 và Công an tỉnh đang duy trì hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ thường trực tại các vị trí xung yếu để cùng địa phương khắc phục hậu quả và sẵn sàng ứng cứu khi cần thiết.

Trong khi đó, lãnh đạo tỉnh Tuyên Quang nêu 3 nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ngập lụt diện rộng tại địa phương: Lượng mưa rất lớn; lưu lượng xả lũ lớn; hệ thống thoát nước bị ứ tại hạ lưu. Hiện nay, Tuyên Quang đã bố trí lực lượng tại những điểm xung yếu sẽ tiếp tục bám trụ, đồng thời bổ sung nhu yếu phẩm, trang thiết bị để sẵn sàng ứng phó với mưa lũ do bão số 11; rà soát các kịch bản, chủ động phương án sơ tán dân tại khu vực nguy cơ mất an toàn; chuẩn bị phương tiện, thuyền, xuồng, lương thực dự trữ; tập kết máy móc thiết bị tại các điểm xung yếu để kịp thời xử lý khi có sự cố.

Đại diện Bộ Công Thương cho biết, trong quá trình ứng phó bão số 9 và 10, Bộ đã ban hành nhiều công điện, cử đoàn kiểm tra trực tiếp tại các công trình, nhất là thủy điện Tuyên Quang và Thác Bà. Do xả lũ liên tục thời gian dài, khu vực hạ du xuất hiện nhiều điểm sạt lở, một số hộ dân ven sông bị uy hiếp. Bộ đã yêu cầu chủ đầu tư phối hợp chính quyền địa phương cảnh báo, di dời dân khỏi khu vực nguy hiểm.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, mối lo ngại lớn hiện nay không chỉ là bão trên biển mà chính là lũ trên các sông, hồ chứa thủy điện. Bộ Công Thương cùng Bộ Nông nghiệp và Môi trường phải rà soát, đánh giá kỹ tình hình vận hành, bởi "xả lũ là nhiệm vụ bắt buộc, nhưng xả như thế nào, thời điểm nào mới quyết định hiệu quả ứng phó, nếu xả không tính toán, lũ có thể cộng hưởng với mưa lớn, làm gia tăng ngập lụt ở hạ du".

Bên cạnh an toàn hồ chứa, Phó Thủ tướng cũng chỉ đạo Bộ Công Thương khẩn trương khắc phục hệ thống điện bị sự cố do bão, nhất là lưới trung thế; đồng thời đánh giá lại tiêu chuẩn thiết kế hạ tầng thiết yếu như điện, viễn thông, công trình xây dựng, đê điều. "Thực tế bão hiện nay đã vượt xa cấp gió, sóng trong thiết kế, nếu không điều chỉnh tiêu chuẩn thì sẽ luôn bị động".

Quân đội, Công an duy trì lực lượng trực sẵn sàng từ bão số 9 đến nay

Báo cáo về tình hình bố trí lực lượng ứng trực sẵn sàng hỗ trợ các địa phương, Thượng tướng Huỳnh Chiến Thắng, Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam cho biết, từ tháng 9/2025 đến nay, nhiều đơn vị quân đội vẫn bám trụ tại cơ sở, không trở về đơn vị để trực tiếp tham gia cứu hộ, khắc phục hậu quả bão số 9 và số 10, đồng thời chuẩn bị đối phó với bão số 11.

Các địa phương cần chủ động phối hợp với lực lượng quân đội đóng quân trên địa bàn, qua Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh, để rà soát các khu vực thường xuyên bị chia cắt, bố trí trước cả nhân lực, lương thực, thực phẩm và thông tin liên lạc, "hiệp đồng chặt chẽ, phân công hợp lý" giữa bộ đội và dân quân, tự vệ nhằm phát huy tối đa hiệu quả lực lượng sẵn có.

Đối với khu vực ven biển, Thượng tướng Huỳnh Chiến Thắng đề nghị các địa phương kiên quyết không để ngư dân và tàu thuyền ra khơi sau thời điểm có lệnh cấm, "không được chủ quan ra khơi quá sớm ngay sau khi bão đổ bộ dẫn đến thiệt hại đáng tiếc.

Đồng tình với ý kiến này, Thiếu tướng Nguyễn Hồng Nguyên, Phó Chánh Văn phòng Bộ Công an nhấn mạnh các địa phương phải nghiêm túc rút kinh nghiệm từ các trường hợp đắm tàu, mất tích ngư dân trong bão số 10, kiểm tra, rà soát thật chặt, không để ngư dân ở lại tàu.

Đại diện Bộ Công an cũng lưu ý, bão số 11 ảnh hưởng đúng khu vực vừa chịu hậu quả nặng nề từ bão số 10. Bộ Công an đã quyết định giữ lại 100% quân số từng tham gia ứng phó bão số 10; đề xuất xây dựng quy trình chuẩn ứng phó hoàn lưu bão mạnh cấp 14-15, xác định rõ trách nhiệm và hành động cụ thể của từng ngành, đặc biệt trong việc xử lý ngập úng đô thị, để tránh tình trạng lúng túng như thời gian qua.

Phó Thủ tướng đánh giá cao mô hình "bốn tại chỗ" của Quân khu 4, nhờ chủ động phân tán lực lượng, lương thực, nhu yếu phẩm, có thể ứng phó ngay tại chỗ. Trong khi đó, vùng núi thường bị cô lập khi thiên tai xảy ra, không thể tiếp cận bằng đường bộ, nên cần dự trữ trước lương khô, sữa, nước, thiết bị tại các đơn vị. Bộ Quốc phòng cần chỉ đạo Quân khu 2 và các đơn vị liên quan chuẩn bị sẵn sàng, phân bổ lực lượng hợp lý, hỗ trợ kịp thời cho các địa phương miền núi.

Nhận thức rõ tính chất đặc biệt phức tạp, không được chủ quan.

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh: Bão số 11 hết sức nguy hiểm, là "thiên tai chồng thiên tai". Các địa phương cần nhận thức rõ tính chất đặc biệt phức tạp của tình hình để có biện pháp kịp thời, không được chủ quan.

Trước tình huống có 3 cơn bão đổ bộ liên tiếp, kèm theo nhiều loại hình thiên tai (bão, lũ, ngập lụt, lũ ống, lũ quét, sạt lở, thậm chí vỡ đê và cả tác động xả lũ xuyên biên giới từ phía thượng lưu phía Trung Quốc…), các cơ quan dự báo cần tiếp tục cập nhật, kết hợp dự báo quốc tế với kinh nghiệm thực tiễn, chuẩn bị cho tình huống "bão chồng bão, đa thiên tai".

Phó Thủ tướng đánh giá cao các địa phương đã thông báo cho 100% tàu thuyền, nhưng yêu cầu phải kiểm tra, giám sát trực tiếp, tránh tình trạng "không kiểm tra, không cưỡng chế là không được". Các địa phương Quảng Ninh, Hải Phòng, Ninh Bình cần đặc biệt cảnh giác nguy cơ dông, lốc xoáy trước bão.

Do sau bão số 10, nhiều đoạn đê sông, đê biển còn yếu, Phó Thủ tướng yêu cầu trong hai ngày trước bão đổ bộ các địa phương phải huy động lực lượng xử lý ngay, "bão vào thì không còn làm được".

Phó Thủ tướng đánh giá vùng núi trung du Bắc Bộ là khu vực đặc biệt nguy hiểm, nhiều nơi chưa khắc phục hết thiệt hại, tìm kiếm cứu nạn còn dang dở, nay lại đối mặt mưa lớn. Vì vậy, cơ quan khí tượng – thủy văn cần khoanh định chính xác khu vực mưa lớn, tính toán cả lượng nước đổ về từ thượng nguồn. Các địa phương phải khoanh vùng nguy cơ sạt lở, di dời dân khỏi điểm xung yếu, sử dụng trường học kiên cố làm nơi tránh trú, đảm bảo lương thực, y tế dài ngày.

Chính quyền địa phương, công an, quân đội phải kiên quyết cưỡng chế di dời trong trường hợp người dân không chấp hành, đồng thời bảo đảm an toàn tài sản, tàu thuyền để bà con yên tâm.

Về bảo đảm an toàn hồ đập, thủy điện, thủy lợi, Phó Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chịu trách nhiệm điều tiết, kiểm soát, quyết định thời điểm xả lũ, cắt lũ, không để "lũ chồng lũ, ngập lụt nghiêm trọng ở đô thị"; đề nghị tăng cường trao đổi thông tin với phía Trung Quốc về thủy văn các lưu sông bên kia biên giới, đặc biệt dữ liệu xả lũ.

Bộ Quốc phòng được bổ sung xuồng, ca-nô cho các tỉnh miền núi để ứng cứu khi bị lũ lụt cô lập, chia cắt. Các lực lượng thực hiện phương châm "4 tại chỗ", mang theo lương thực, nước uống, y tế, xăng dầu, thiết bị thông tin để duy trì kết nối.

Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng rà soát toàn bộ hạ tầng điện, giao thông, công trình xây dựng để có thể thích ứng với cấp độ bão ngày càng mạnh. Riêng với Hà Nội, cần có kịch bản chống ngập, không lấp hồ, sông; quy hoạch thêm không gian chứa nước tạm thời, kể cả dưới sân vận động, trường học.

 Không chỉ ứng phó bão, mà cả các hiện tượng thiên tai đi kèm

Liên quan đến việc xây dựng quy trình ứng phó khi xảy ra bão, lũ, thiên tai chồng thiên tai", Phó Thủ tướng cho rằng cần ban hành quy trình, quy chế chuẩn để ứng phó, thay đổi phương pháp điều hành "không thể họp bàn chung chung khi bão đã đến".

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đưa ra khung phân loại cấp độ thiên tai, và phải tiếp cận ứng phó dựa vào cấp độ đó để huy động, bố trí lực lượng. Có những việc chỉ cần các bộ, ngành, địa phương tự xử lý, Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia chỉ giám sát, nhưng cũng có những tình huống lực lượng Trung ương phải trực tiếp vào cuộc.

Do đó, theo Phó Thủ tướng, cần phải ban hành thành các quy chuẩn, quy trình chuẩn, văn bản pháp lý để đảm bảo thực thi. Trong đó, tất cả các khâu từ lực lượng quân đội, quốc phòng tại chỗ, công tác dự báo, phương án trước – trong – sau bão, ứng phó từng loại thiên tai cụ thể đều phải có phương án và kịch bản.

"Kịch bản, phương án, quy trình, quy chế là yêu cầu bắt buộc, phải quy trình hóa và đưa thành văn bản pháp lý để triển khai. Mỗi địa phương, mỗi ngành phải có phương án cụ thể; mỗi địa bàn phải có một người toàn quyền chỉ đạo. Phải phân công, phân nhiệm rõ ràng. Ai tham gia, đánh ở đâu, đánh thế nào phải được xác định ngay từ đầu", Phó Thủ tướng nói.

Ngay sau cuộc họp này, địa phương nào có thể thì phải lập kịch bản, phương án cụ thể, trong khi chưa có quy chế, phải tạm thời phân công người phụ trách từng địa bàn, "mỗi nơi phải có một người được giao toàn quyền chỉ đạo".

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần có ngay một văn bản chỉ đạo tất cả địa phương trong vùng ảnh hưởng trực tiếp của bão và cả vùng ngoài ảnh hưởng, về các vấn đề: Đê điều, nước lũ, nguy cơ vỡ đê.

Phó Thủ tướng cũng lưu ý khi chống bão, không chỉ có bão, mà còn trước – trong – sau bão với các hiện tượng thiên tai đi kèm, nối tiếp hoặc phát sinh sau bão. Đơn cử như tình trạng ngập lụt tại Hà Nội hay các đô thị lớn cũng phải có kịch bản 4 tại chỗ, điều tiết giao thông, bảo đảm hạ tầng điện, hoạt động của các trường học, công sở phải chuẩn bị ra sao… để giảm thiệt hại.

Cơ quan dự báo cũng phải có cảnh báo cụ thể về ngập úng đối với các đô thị, chỉ rõ cần áp dụng phương án, kịch bản chống ngập, chống thiệt hại do lũ lụt.

Phó Thủ tướng nêu rõ: Chúng ta phải lấy kịch bản xấu nhất để dự báo. Dự báo càng cao, cảnh giác càng cao, chuẩn bị càng toàn diện, đồng bộ thì thiệt hại càng ít".

Minh Khôi