Giáo dục quyền con người là lựa chọn chiến lược trong kỷ nguyên phát triển mới

Chiều 29/12, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Bộ GD&ĐT, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng tổ chức Hội nghị Tổng kết Đề án đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân (Đề án 1309) giai đoạn 2017-2025.

Hội nghị do các đồng chí: GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Quốc Dũng; PGS.TS Dương Trung Ý, Phó Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Trưởng Ban Điều hành Đề án; PGS.TS Tưởng Duy Kiên, Viện trưởng Viện Quyền con người, Ủy viên Thường trực Ban Điều hành Đề án, đồng chủ trì.

Thay đổi căn bản nhận thức xã hội về quyền con người

Ngày 5/9/2017, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1309/QĐ-TTg phê duyệt Đề án đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân. Theo Ban Điều hành Đề án, đến nay, sau 8 năm thực hiện, Đề án đã kết thúc các nhiệm vụ đặt ra.

Phát biểu khai mạc và định hướng Hội nghị, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh, nhìn lại chặng đường 8 năm triển khai Đề án 1309 có thể khẳng định đây là một đề án được tổ chức thực hiện bài bản, nghiêm túc, có chiều sâu và đạt nhiều kết quả nổi bật.

Theo GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, thành tựu quan trọng hàng đầu của Đề án chính là sự thay đổi căn bản trong nhận thức của toàn xã hội về quyền con người. Nếu như trước đây, vấn đề quyền con người, nhân quyền còn được nhìn nhận là lĩnh vực nhạy cảm, thì đến nay, nội dung này đã trở thành vấn đề chính thống, khoa học, được giảng dạy công khai, phổ biến trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Quyền con người hiện không chỉ được đề cập ở giáo dục đại học hay đào tạo cán bộ, mà đã được tiếp cận phù hợp ngay từ giáo dục mầm non, xuyên suốt giáo dục phổ thông, đại học, sau đại học và các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý từ Trung ương đến cơ sở. Điều này cho thấy nhận thức về quyền con người đã thực sự lan tỏa sâu rộng, trở thành một nội dung giáo dục nền tảng trong xã hội.

GS.TS Nguyễn Xuân Thắng khẳng định, cùng với quá trình hoàn thiện thể chế, đặc biệt là sau Hiến pháp năm 2013 và các chủ trương lớn của Đảng, nội dung giáo dục quyền con người đã được thể chế hóa rõ nét, chính thức đưa vào chương trình, giáo trình, học liệu ở các cấp học.

Nội dung giáo dục quyền con người được tích hợp linh hoạt, gắn với các môn học và lĩnh vực như giáo dục công dân, giáo dục kinh tế - pháp luật, khoa học xã hội và nhân văn, khoa học chính trị, khoa học quản lý…, qua đó bảo đảm tính hệ thống, liên thông và phù hợp với đặc thù của từng chương trình đào tạo.

Một kết quả quan trọng khác được GS.TS Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh là việc từng bước xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, giảng viên giảng dạy về quyền con người. Nhiều cơ sở đào tạo, viện nghiên cứu đã tham gia tích cực vào quá trình biên soạn giáo trình, tài liệu, tổ chức giảng dạy và nghiên cứu. Trong đó, vai trò nòng cốt của Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, các trường chính trị, các cơ sở đào tạo luật, cùng sự tham gia của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ GD&ĐT và các bộ, ngành liên quan được thể hiện rõ nét.

Bên cạnh những kết quả đạt được, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, bất cập trong quá trình triển khai Đề án. Ở một số bộ, ngành, địa phương, việc thực hiện còn chậm, thiếu quyết liệt; nhận thức về giáo dục quyền con người chưa thực sự đầy đủ, chưa coi đây là nhiệm vụ chính trị thường xuyên, lâu dài. Công tác phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị có lúc, có nơi còn thiếu chặt chẽ, thậm chí xuất hiện tình trạng "mạnh ai nấy làm".

Định hướng cho thời gian tới, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng đề nghị Hội nghị tập trung đánh giá một cách khách quan, thực chất, toàn diện kết quả của Đề án; phân tích rõ nguyên nhân của cả thành tựu và hạn chế, đặc biệt là vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp phù hợp về nguồn lực, phương pháp và cách thức tổ chức thực hiện nhằm đưa giáo dục quyền con người trở thành nhiệm vụ thường xuyên, thực chất và bền vững.

Đồng chí cũng lưu ý, dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng tiếp tục khẳng định quan điểm phát triển con người là trung tâm, việc xác lập tầm nhìn chiến lược cho giáo dục quyền con người sau năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục quyền con người trong hệ thống giáo dục quốc dân, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Tại Hội nghị, các đại biểu đã thảo luận, chia sẻ về quá trình triển khai tại các bộ, địa phương, đóng góp vào tổng kết quá trình triển khai Đề án; đồng thời xác định phương hướng, nhiệm vụ và giải pháp phù hợp sau năm 2025, bảo đảm giáo dục quyền con người được triển khai thực chất, bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành giáo dục cũng như của toàn quốc gia.

Con người là trung tâm, là chủ thể, mục tiêu, nguồn lực của sự phát triển

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Hồ Quốc Dũng khẳng định, đối với Việt Nam, quyền con người không phải là khái niệm xa lạ hay giá trị du nhập từ bên ngoài, mà là khát vọng xuyên suốt trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc. Ngay trong Tuyên ngôn Độc lập năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định quyền con người gắn liền với quyền dân tộc, với tư tưởng: "Độc lập cho dân tộc, tự do cho nhân dân, ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành".

Theo Phó Thủ tướng, kế thừa và phát triển tư tưởng đó, trong gần 40 năm Đổi mới, Đảng và Nhà nước ta luôn nhất quán quan điểm lấy con người là trung tâm, là chủ thể, mục tiêu, động lực và nguồn lực của sự phát triển; kiên định mục tiêu phát triển kinh tế gắn với tiến bộ, công bằng xã hội, an sinh xã hội và bảo vệ môi trường.

Việc đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục quốc dân vì vậy không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn của ngành giáo dục, mà là một lựa chọn chiến lược, thể hiện rõ cam kết chính trị của Việt Nam trong xây dựng nền giáo dục nhân văn, hướng tới phát triển con người toàn diện.

Nhấn mạnh bối cảnh đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc theo tinh thần dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng, Phó Thủ tướng cho rằng giáo dục quyền con người cần được đặt trong yêu cầu phát triển con người toàn diện, phát huy trí tuệ, bản lĩnh, khát vọng và giá trị con người Việt Nam. Trong bối cảnh thế giới biến động nhanh, phức tạp, các thách thức an ninh phi truyền thống, chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo, giáo dục quyền con người phải được đổi mới mạnh mẽ cả về nội dung và phương thức.

Theo Phó Thủ tướng, giáo dục quyền con người trong giai đoạn mới cần tập trung vào ba yêu cầu trọng tâm: Giúp người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, có nhận thức đúng đắn về tự do, dân chủ, đủ bản lĩnh đấu tranh với các luận điệu xuyên tạc; gắn giáo dục quyền con người với chuyển đổi số, chú trọng các vấn đề quyền trong không gian số, bảo vệ dữ liệu cá nhân, bảo đảm tiếp cận thông tin bình đẳng; đồng thời đáp ứng yêu cầu mới từ vị thế quốc tế ngày càng cao của Việt Nam, nhất là trong bối cảnh Việt Nam trúng cử nhiệm kỳ thứ hai liên tiếp vào Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc nhiệm kỳ 2026-2028.

Đánh giá kết quả triển khai Đề án 1309, Phó Thủ tướng Hồ Quốc Dũng khẳng định, sau 8 năm thực hiện, Đề án đã đạt được những kết quả toàn diện, sâu sắc, không chỉ trong giáo dục mà còn thể hiện rõ trong thực tiễn bảo đảm quyền con người. Đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân không ngừng được cải thiện; quy mô nền kinh tế, thu nhập bình quân đầu người, tỉ lệ hộ nghèo đa chiều, chỉ số hạnh phúc của người dân đều có những bước tiến rõ rệt. Hệ thống an sinh xã hội ngày càng được mở rộng; các quyền tự do cơ bản, quyền của các nhóm yếu thế tiếp tục được tôn trọng và bảo vệ tốt hơn.

Phó Thủ tướng ghi nhận và đánh giá cao vai trò đầu mối của Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, sự nỗ lực của Viện Quyền con người cùng sự phối hợp trách nhiệm của Bộ GD&ĐT, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng và các bộ, ngành liên quan trong quá trình triển khai Đề án.

Việc xây dựng hệ thống giáo trình, học liệu chuẩn, từng bước số hóa và lan tỏa rộng rãi trong hệ thống giáo dục quốc dân đã đặt nền móng vững chắc cho giáo dục quyền con người ở Việt Nam trong thời gian tới.

Khẳng định giáo dục quyền con người là quá trình lâu dài, Phó Thủ tướng Hồ Quốc Dũng nhấn mạnh, những kết quả đạt được trong 8 năm qua là nền tảng quan trọng để tiếp tục triển khai nhiệm vụ này một cách bài bản, hiệu quả, góp phần xây dựng xã hội dân chủ, công bằng, văn minh và phát triển bền vững.

Gia Huy