Hoàn thiện thể chế, mở ‘luồng xanh’ cho FDI thế hệ mới

Đòn bẩy nâng cao chất lượng tăng trưởng và cạnh tranh

Chiều 28/11 tại Hà Nội, Diễn đàn "Hoàn thiện chính sách thu hút làn sóng FDI thế hệ mới vào các khu công nghiệp" diễn ra với sự tham dự của lãnh đạo bộ, ngành, chuyên gia, doanh nghiệp và nhà đầu tư trong - ngoài nước. Diễn đàn tập trung bàn thảo các định hướng chính sách then chốt nhằm nâng cao chất lượng thu hút FDI trong giai đoạn phát triển mới của nền kinh tế.

Phó Chủ tịch VCCI Hoàng Quang Phòng cho biết, FDI thế hệ mới không chỉ nhắm tới lợi nhuận mà yêu cầu tiêu chuẩn cao hơn về công nghệ, chuyển giao tri thức, phát triển xanh, quản trị doanh nghiệp và trách nhiệm xã hội. Sau gần bốn thập kỷ thu hút FDI, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lịch sử để đón dòng vốn chất lượng cao, đặc biệt trong công nghệ và đổi mới sáng tạo. Bộ Tài chính hiện khởi thảo đề án thu hút FDI thế hệ mới nhằm tận dụng cơ hội này.

Đối với khu công nghiệp (KCN), kể từ khi Chính phủ ban hành quy định cụ thể trong Luật Đầu tư nước ngoài năm 1996, hệ thống KCN phát triển mạnh và trở thành nền tảng quan trọng của sản xuất công nghiệp, xuất khẩu và việc làm. Trong bối cảnh kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn, việc rà soát và hoàn thiện chính sách ưu đãi cho KCN, khu kinh tế (KKT) là yêu cầu cấp thiết. Bộ Tài chính đang lấy ý kiến dự thảo nghị định mới về quản lý KCN, KKT với nhiều sửa đổi đáng chú ý, trong đó có đề xuất cho phép hạch toán chi phí cho hoạt động giảm phát thải và cộng sinh công nghiệp. Đây được coi là động lực tài chính để doanh nghiệp chuyển đổi sang công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng.

Phó Chủ tịch VCCI nhấn mạnh, chính sách mới không chỉ mở rộng không gian phát triển vùng mà còn tăng sức hút với nhà đầu tư chiến lược, thúc đẩy tiến trình chuyển đổi xanh, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 năm 2050.

Gỡ điểm nghẽn, khơi thông dòng chảy đầu tư mới

Ông Nguyễn Đức Hiển - Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương - khẳng định khu vực FDI đã đóng vai trò then chốt trong gần 40 năm đổi mới, giúp Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 224/2025/QH15 đều nhấn mạnh phát triển KCN công nghệ số, KCN sinh thái, KCN công nghệ cao và khu thương mại tự do. Chính phủ đang xây dựng nghị định thay thế Nghị định 35/2022/NĐ-CP nhằm đảm bảo khung pháp lý đồng bộ với luật đất đai, quy hoạch, đầu tư công và phân cấp địa phương.

Theo ông Hiển, Việt Nam có lợi thế lớn về ổn định chính trị, thị trường gần 100 triệu dân và lực lượng lao động trẻ. Tuy nhiên, để thu hút FDI thế hệ mới, cần tiếp cận đồng bộ và thực chất hơn. Văn kiện Đại hội XIV xác định thu hút FDI có chọn lọc, ưu tiên công nghệ cao, phát thải thấp, thúc đẩy liên kết FDI - nội địa và tăng cường chuyển giao công nghệ. 

Ông Hiển nhấn mạnh cần nhanh chóng hoàn thiện thể chế cho các lĩnh vực mới như AI, công nghệ số, năng lượng xanh; thiết kế ưu đãi theo chi phí R&D, đào tạo và kết quả đầu ra; phát triển hạ tầng và giải quyết thiếu quỹ đất sạch ở các đô thị lớn.

Chuyển dịch trọng tâm thu hút đầu tư

Ông Phan Hữu Thắng - Chủ tịch VIPFA, nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài - cho rằng FDI thế hệ mới gắn chặt với công nghệ cao và đầu tư xanh. Ông kiến nghị Chính phủ sớm ban hành chiến lược FDI thế hệ mới 2025–2035 và bộ tiêu chí quốc gia về FDI; Bộ Tài chính hoàn thiện khung pháp lý cho KCN xanh, KCN sinh thái và xây dựng dữ liệu quốc gia về FDI; đồng thời thiết lập ưu đãi cho nghiên cứu - phát triển. Bộ Giáo dục và Đào tạo cần đào tạo nhân lực cho các ngành mới, còn địa phương phải gắn đào tạo nghề với nhu cầu thực tế của KCN.

Từ góc nhìn quốc tế, ông See Yee Chung - Phó Chủ tịch SingCham Việt Nam - đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong cải cách thể chế, phát triển kinh tế xanh và công nghệ cao. Ông ghi nhận các chính sách mới về thị trường carbon, giảm phát thải, hoàn thiện pháp luật đất đai - bất động sản. Theo ông, nhu cầu năng lượng cho trung tâm dữ liệu và công nghệ cao sẽ tăng mạnh, đòi hỏi nâng cấp hạ tầng điện và hoàn thiện luật PPP.

Ở góc độ ngân hàng, bà Trần Nhị Hà (LPBank) cho rằng ngân hàng cần chuyển từ cung cấp sản phẩm sang kiến tạo giải pháp tổng thể cho KCN, tham gia từ thiết kế đến vận hành. LPBank lựa chọn hai trụ cột: tài trợ hạ tầng dài hạn và số hóa dòng tiền cho KCN. Đây cũng là cơ hội gia tăng CASA, nâng chất lượng tài sản và mở rộng thị phần dịch vụ.

Ông Hiroki Kamijo - Phó Tổng Giám đốc kiêm Giám đốc FDITB VPBank - cho biết ngân hàng hiện có nhiều gói tín dụng ưu đãi cho năng lượng tái tạo, sản xuất tiết kiệm năng lượng, quản lý chất thải bền vững, kinh tế tuần hoàn và tòa nhà xanh. Đây là các chương trình phù hợp tiêu chuẩn ESG và được hỗ trợ bởi các tổ chức tài chính quốc tế. 

VPBank cũng hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, các dự án đào tạo, chăm sóc sức khỏe, giáo dục, nhà ở giá phải chăng và hạ tầng thiết yếu như nước sạch, vệ sinh môi trường - góp phần nâng cao chất lượng phát triển KCN theo hướng bền vững, phù hợp tầm nhìn Net Zero 2050.

Ông Kamijo cho biết VPBank đã huy động gần 3 tỉ USD vốn tài chính bền vững từ năm 2022, riêng năm 2025 là 1,3 tỉ USD. Ngân hàng hiện đủ điều kiện triển khai tài chính xanh cho KCN sinh thái và được Moody's xếp hạng tác động tín dụng ESG ở mức CIS-2.

Anh Minh