HTX Nông lâm nghiệp Bắc Sơn: Nâng tầm chè địa phương bằng chuỗi giá trị bền vững

Hành trình ấy không chỉ tạo ra sản phẩm trà an toàn, chất lượng cao, mà còn mở ra sinh kế ổn định cho người nông dân, góp phần nâng tầm giá trị cây chè trong bối cảnh nông nghiệp hiện đại.

Từ vùng nguyên liệu rộng lớn đến mô hình hợp tác xã

Hợp tác xã (HTX) Nông lâm nghiệp Bắc Sơn được thành lập năm 2012, trong bối cảnh sản xuất nông nghiệp địa phương còn manh mún, nhỏ lẻ, thiếu sự liên kết và định hướng thị trường. Ngay từ những ngày đầu, HTX đã quy tụ được vùng nguyên liệu lên tới 400ha, bao gồm nhiều loại cây trồng lâm – nông nghiệp, trong đó cây chè được xác định là cây trồng chủ lực.

Nhờ sự hỗ trợ của Phòng Phát triển nông thôn- Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, bà con xã viên được đầu tư giống cây trồng phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu địa phương. Những đồi chè dần được cải tạo, trồng mới theo hướng tập trung, tạo nền tảng quan trọng cho việc hình thành vùng nguyên liệu ổn định, đáp ứng yêu cầu sản xuất hàng hóa quy mô lớn.

Theo chị Đào Thị Quý, Giám đốc HTX Nông lâm nghiệp Bắc Sơn, thời điểm đó, điều khó nhất không phải là trồng chè, mà là thay đổi tư duy sản xuất của người dân. Muốn làm ăn lâu dài, không thể mạnh ai nấy làm. HTX ra đời là để liên kết bà con, cùng nhau sản xuất theo một quy trình chung, hướng đến chất lượng và thị trường.

Theo dòng chảy của thời gian và những biến động về kinh tế – xã hội, diện tích sản xuất của HTX Bắc Sơn hiện còn khoảng 200ha. Tuy nhiên, thay vì chạy theo số lượng, HTX đã chủ động tái cơ cấu sản xuất, tập trung vào nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng cho sản phẩm.

Trong tổng diện tích 200ha đang sản xuất, có 30ha chè an toàn và 3ha chè được sản xuất theo mô hình VietGAP. Đây là bước chuyển quan trọng, thể hiện rõ định hướng phát triển bền vững của HTX: Giảm dần sản xuất truyền thống, tăng tỷ lệ sản xuất theo tiêu chuẩn, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.

Việc áp dụng quy trình VietGAP không chỉ giúp kiểm soát chặt chẽ từ khâu đất đai, nước tưới, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, mà còn tạo ra sản phẩm chè an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng. Đồng thời, bà con xã viên cũng được tập huấn kỹ thuật, nâng cao nhận thức về sản xuất sạch, bảo vệ môi trường sinh thái.

Nhờ vị trí địa lý đặc biệt, vùng chè của HTX Nông lâm nghiệp Bắc Sơn có chất lượng được đánh giá rất cao, hương vị thơm ngon và đậm đà, gần tương đồng với chè Thái Nguyên – thủ phủ chè nổi tiếng cả nước. 

Do HTX nằm giáp ranh với tỉnh Thái Nguyên, khu vực trồng chè có điều kiện khí hậu mát mẻ, chênh lệch nhiệt độ ngày đêm hợp lý, cùng thổ nhưỡng đồi núi giàu mùn, tơi xốp và khả năng thoát nước tốt. Chính những yếu tố tự nhiên ấy đã tạo nên búp chè xanh, mập, khi chế biến cho nước trà xanh trong, vị chát dịu ban đầu, hậu ngọt sâu và hương cốm tự nhiên. 

Sự tương đồng về khí hậu và thổ nhưỡng với vùng chè Thái Nguyên không chỉ là lợi thế so sánh, mà còn là nền tảng quan trọng để HTX Bắc Sơn phát triển các dòng sản phẩm trà chất lượng cao, đủ sức chinh phục những thị trường khó tính và khẳng định vị thế riêng trên bản đồ chè Việt Nam.

Phát triển chuỗi giá trị gắn với khu chế biến chè

Một trong những điểm nhấn quan trọng trong mô hình của HTX Nông lâm nghiệp Bắc Sơn chính là phát triển chuỗi giá trị chè gắn với khu chế biến tập trung. Thay vì bán chè tươi hoặc chè sơ chế với giá trị thấp, HTX đã đầu tư xây dựng khu chế biến chè, từng bước hoàn thiện các công đoạn từ thu hái, làm héo, sao, sấy đến đóng gói sản phẩm.

Khu chế biến không chỉ giúp kiểm soát chất lượng đồng đều, mà còn tạo điều kiện để HTX chủ động về sản lượng, mẫu mã và thời điểm đưa sản phẩm ra thị trường. Mỗi công đoạn đều được giám sát chặt chẽ, đảm bảo giữ được hương vị tự nhiên, đặc trưng của chè Bắc Sơn.

Việc hình thành khu chế biến chè là mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị, giúp HTX nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm, đồng thời tạo thêm việc làm tại chỗ cho lao động địa phương. Đây cũng là cơ sở để HTX mạnh dạn xây dựng thương hiệu trà Bắc Sơn, từng bước tiếp cận các thị trường lớn.

Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến nguồn gốc, chất lượng và độ an toàn của sản phẩm, HTX Nông lâm nghiệp Bắc Sơn đã sớm ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc bằng mã QR cho sản phẩm trà.

Mỗi sản phẩm trà Bắc Sơn khi đưa ra thị trường đều được gắn mã QR, cho phép người tiêu dùng dễ dàng tra cứu thông tin về vùng trồng, quy trình sản xuất, thời gian thu hái, chế biến và đóng gói. Đây không chỉ là công cụ minh bạch hóa thông tin, mà còn là "giấy thông hành" giúp sản phẩm chè của HTX tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng.

Theo chị Đào Thị Quý, việc áp dụng mã QR truy xuất nguồn gốc đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Khi người tiêu dùng có thể kiểm tra được nguồn gốc sản phẩm, họ yên tâm hơn rất nhiều. Điều đó giúp trà Bắc Sơn khẳng định chất lượng, đứng vững trên thị trường cạnh tranh.

Không dừng lại ở đó, HTX còn coi truy xuất nguồn gốc là nền tảng để phát triển chuỗi giá trị bền vững, gắn trách nhiệm của từng khâu trong sản xuất – chế biến – tiêu thụ. Mỗi xã viên đều ý thức rằng chất lượng sản phẩm không chỉ ảnh hưởng đến thu nhập cá nhân, mà còn đến uy tín chung của cả HTX.

Nhờ kiên trì theo đuổi hướng đi sản xuất an toàn, gắn với chế biến và truy xuất nguồn gốc, sản phẩm trà Bắc Sơn của HTX đã được công nhận đạt OCOP 4 sao. Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho những nỗ lực không ngừng của tập thể HTX trong việc nâng cao chất lượng và xây dựng thương hiệu.

Danh hiệu OCOP 4 sao không chỉ giúp sản phẩm trà Bắc Sơn có "tấm vé" bước vào các kênh phân phối hiện đại, mà còn mở ra nhiều cơ hội kết nối thị trường. Hiện nay, thị trường tiêu thụ chính của trà Bắc Sơn là Hà Nội – nơi có nhu cầu lớn về các sản phẩm nông sản an toàn, chất lượng cao.

Thông qua các hội chợ, sự kiện xúc tiến thương mại và hệ thống phân phối tại Thủ đô, trà Bắc Sơn dần được người tiêu dùng biết đến như một sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, hương vị đặc trưng và đảm bảo an toàn.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, HTX đặt mục tiêu tiếp tục mở rộng diện tích chè an toàn và VietGAP, nâng cấp khu chế biến, đa dạng hóa sản phẩm trà, đồng thời tăng cường kết nối thị trường. Đặc biệt, việc hoàn thiện và mở rộng hệ thống truy xuất nguồn gốc bằng mã QR sẽ tiếp tục được coi là giải pháp then chốt để nâng cao uy tín và sức cạnh tranh của sản phẩm.

Thiện Tâm

Bài viết có sự phối hợp của Sở NN&MT Hà Nội