Phát triển công nghiệp văn hóa gắn với du lịch bền vững-Bước đi tất yếu để hình thành chuỗi giá trị mới

Ngày 30/10, tại Ninh Bình, Liên chi hội Đào tạo Du lịch Việt Nam - thuộc Hiệp hội du lịch Việt Nam và Dự án Vườn ươm tài năng văn hóa du lịch tổ chức hội thảo khoa quốc tế "Công nghiệp văn hoá với phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế".

Hội thảo được tổ chức với mục tiêu nghiên cứu, đề xuất các giải pháp phát triển công nghiệp văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam trong bối cảnh hiện nay, nhằm đáp ứng được nhu cầu và yêu cầu ngày càng cao của thị trường du lịch về nguồn nhân lực du lịch, văn hóa chất lượng cao, nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo nhân lực du lịch, đặc biệt là du lịch văn hóa.

Hội thảo đã thu hút sự tham dự của các chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành về văn hóa du lịch, các giảng viên của hơn 120 trường Đại học, Cao đẳng trên cả nước.

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, GS Đào Mạnh Hùng - Chủ tịch Liên chi hội Đào tạo Du lịch Việt Nam (VITEA) thuộc Hiệp hội Du lịch Việt Nam nhấn mạnh, công nghiệp văn hoá sẽ có rất nhiều cơ hội để phát triển trong giai đoạn hội nhập sâu rộng với thế giới, cùng với đó, du lịch bền vững là đặc trưng quan trọng của văn hoá, sẽ nhanh chóng trở thành ngành kinh tế mũi nhọn trong sự phát triển của đất nước.

GS Đào Mạnh Hùng cho biết, Hội thảo sẽ tập trung thảo luận 5 nội dung chính: Vai trò của công nghiệp văn hóa trong phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam. Liên kết chuỗi giá trị công nghiệp văn hóa và du lịch trong bối cảnh hội nhập quốc tế; Khai thác tài nguyên văn hóa bản địa để xây dựng sản phẩm du lịch sáng tạo. Bảo tồn di sản văn hóa và phát triển du lịch bền vững; Hợp tác quốc tế trong phát triển công nghiệp văn hóa và du lịch tại Việt Nam; và các vấn đề khác; Khai thác các yếu tố văn hoá bản địa, đặc biệt là những yếu tố văn hoá đặc trưng của vùng miền, địa phương mang đến sự trải nghiệm khác biệt cho du khách; Những giải pháp về bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hoá trong phát triển du lịch bền vững.

Xây dựng hệ sinh thái công nghiệp văn hoá gắn kết với chuỗi giá trị du lịch của từng địa phương

Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam Nguyễn Hoàng Hải cho rằng, trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, công nghiệp văn hoá đã và đang trở thành một trong những ngành kinh tế sáng tạo có tốc độ tăng trưởng cao, đóng vai trò quan trọng trong việc quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Du lịch – đặc biệt là du lịch văn hoá – ngày càng được khẳng định là ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương, tạo việc làm và giữ gìn bản sắc dân tộc.

Ông Nguyễn Hoàng Hải cho rằng, sự kết hợp giữa công nghiệp văn hoá và du lịch bền vững chính là bước đi tất yếu để hình thành chuỗi giá trị mới, góp phần phát triển kinh tế tri thức, tăng trưởng xanh và bảo tồn di sản văn hoá Việt Nam. Đây cũng là định hướng lớn được Đảng và Nhà nước ta khẳng định trong nhiều nghị quyết, chiến lược quan trọng như: Nghị quyết số 33-NQ/TW về xây dựng và phát triển văn hoá, con người Việt Nam; Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hoá đến năm 2030; Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030.

Theo ông Nguyễn Hoàng Hải, với những chủ trương, chính sách đúng đắn đó, nhiều sản phẩm du lịch văn hoá, du lịch di sản, du lịch sáng tạo đã hình thành và gắn với các thương hiệu địa phương nổi tiếng như: Festival Huế, Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột, Tuần lễ Văn hoá – Du lịch Tây Bắc, Không gian Văn hoá Cồng chiêng Tây Nguyên… góp phần lan toả giá trị văn hoá Việt Nam đến bạn bè quốc tế.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Hoàng Hải cho rằng, để công nghiệp văn hoá thực sự trở thành động lực của du lịch bền vững, chúng ta vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức như: Thiếu sự liên kết giữa các ngành; hạn chế trong đầu tư công nghệ sáng tạo và nguồn nhân lực chất lượng cao; chưa khai thác hiệu quả các di sản văn hoá gắn với thương mại hoá sản phẩm du lịch có chiều sâu văn hoá.

Để thúc đẩy mối quan hệ tương hỗ giữa công nghiệp văn hoá và du lịch bền vững, Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam Nguyễn Hoàng Hải đề nghị cần tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm như: Xây dựng hệ sinh thái công nghiệp văn hoá gắn kết với chuỗi giá trị du lịch của từng địa phương, dựa trên bản sắc văn hóa, tính sáng tạo và ứng dụng công nghệ số. Phát triển du lịch văn hoá độc đáo, khai thác hiệu quả các di sản vật thể và phi vật thể của Việt Nam, kết hợp nghệ thuật, điện ảnh, ẩm thực, thời trang, âm nhạc.

Bên cạnh đó, thúc đẩy chuyển đổi số trong quảng bá du lịch và văn hoá, tạo nền tảng tương tác giữa du khách – nghệ sỹ – doanh nghiệp. Tăng cường hợp tác quốc tế, học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia có ngành công nghiệp văn hoá phát triển như Hàn Quốc, Nhật Bản, Anh, Pháp… đồng thời quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới thông qua các sản phẩm văn hoá đặc sắc.

Đồng thời, chú trọng đào tạo nguồn nhân lực sáng tạo, hỗ trợ khởi nghiệp trong lĩnh vực văn hoá – du lịch, đặc biệt là thế hệ trẻ – lực lượng tiên phong cho đổi mới sáng tạo.

Phát triển "chuỗi giá trị" của du lịch văn hóa

Đối với PGS.TS. Phạm Trung Lương thời gian qua, phát triển du lịch văn hóa ở Việt Nam còn chưa tương xứng với vị thế, chưa thu hút được các bên có liên quan, đặc biệt là các phân ngành công nghiệp văn hóa như nghệ thuật biểu diễn, thủ công mỹ nghệ, thời trang tham gia để đẩy mạnh phát triển du lịch văn hóa tương xứng với tiềm năng và lợi thế, có đóng góp tích cực hơn cho phát triển du lịch và công nghiệp văn hóa. Có nhiều cách tiếp cận để phát huy được tiềm năng và lợi thế về văn hóa, tuy nhiên một trong những tiếp cận có hiệu quả đó là phát triển "chuỗi giá trị" của du lịch văn hóa với tư cách là 1 phân ngành của công nghiệp văn hóa.

Bởi theo PGS.TS Phạm Trung Lương phát triển "chuỗi giá trị du lịch văn hóa" không chỉ thể hiện khả năng "kinh tế hóa" tiềm năng, lợi thế văn hóa (biến "tài nguyên thành tài sản") mà còn là nơi "gắn kết" giữa du lịch và văn hóa để không chỉ đem lại lợi ích cho phát triển chung mà còn có đóng góp tích cực cho phát triển các phân ngành công nghiệp văn hóa, đặc biệt là tạo thêm nhiều cơ hội việc làm và tăng thu nhập cho các bên tham gia, cả trực tiếp và gián tiếp.

Là một trong những địa phương có số lượng di sản văn hóa vật thể, phi vật thể đậm đặc nhất phía Bắc, TS. Bùi Văn Mạnh – Giám đốc Sở Du lịch Ninh Bình cho biết, tỉnh Ninh Bình mới có diện tích gần 4.000km2; dân số hơn 4,4 triệu người và có hơn 5.000 di tích lịch sử văn hóa. Có thể nói, hiện nay Ninh Bình là địa phương hội tụ tài nguyên di sản văn hóa vật thể, phi vật thể đậm đặc nhất ở phía Bắc chỉ sau Thủ đô Hà Nội. Để hiểu công nghiệp văn hóa và phát triển công nghiệp văn hóa sẽ bắt đầu từ đâu và phải làm gì luôn là vấn đề lớn đối với mỗi địa phương.

Theo ông Bùi Văn Mạnh, với nguồn tài nguyên như vậy trong thời gian qua tỉnh Ninh Bình đã thực hiện nhiều phương thức để phát triển du lịch văn hóa từ đó đẩy mạnh phát triển công nghiệp văn hóa. Để khai thác hiệu quả những tài nguyên văn hóa di sản của địa phương một cách bền vững, Ninh Bình hướng đến phương thức lựa chọn vấn đề nào có giá trị nhất để làm trước. Ninh Bình cũng đang xây dựng chính sách hỗ trợ tổ chức các sự kiện văn hóa, âm nhạc với quy mô lớn, quà tặng lưu niệm…

"Du lịch văn hóa có phát triển được hay không là bắt nguồn từ địa phương, từ đó mới có sức cộng hưởng để cùng phát triển công nghiệp văn hóa của cả nước", ông Bùi Văn Mạnh nói.

Góp ý các giải pháp cho phát triển công nghiệp văn hóa ở Việt Nam, GS. Kim Si Bum - Học viện Công nghiệp văn hoá, Đại học Quốc gia Gyeongkuk (Hàn Quốc) cho rằng, việc kết hợp văn hóa và du lịch rất quan trọng nhưng vẫn có sự khác biệt giữa thành phố văn hóa và thành phố du lịch.

Phát triển du lịch bền vững không thể phá hủy, làm hao mòn giá trị văn hóa

Theo GS. Kim Si Bum, văn hóa thể hiện bản sắc của người dân địa phương. Mục đích của du lịch là để thu hút khách du lịch từ nơi khác đến để trải nghiệm những giá trị văn hóa mà họ không thể trải nghiệm tại nơi ở của họ. Vì vậy với sự phát triển du lịch bền vững thì không thể phá hủy hay làm hao mòn đi giá trị văn hóa ở địa phương chỉ để phục vụ mục đích phát triển du lịch. Vấn đề cốt lõi là làm thế nào để kết hợp phát triển văn hóa và du lịch mà không để ảnh hưởng đến giá trị văn hóa của địa phương.

GS.TS Hướng Dũng-Viện trưởng Viện Nghiên cứu Công nghiệp văn hoá, Đại học Bắc Kinh-Chủ tịch Chương trình Phát triển bền vững và sáng tạo nông thôn của UNESCO cho biết, Việt Nam và Trung Quốc có nhiều nền tảng vững chắc về văn hóa điều đó chắc chắn thúc đẩy thị trường về du lịch phát triển.

GS.TS Hướng Dũng đã gợi ý 3 tầm nhìn để Việt Nam có thể tham khảo. Đó là tầm nhìn ngắn hạn: Sắp xếp nguồn tài nguyên văn hóa bản địa, xây dựng kho dữ liệu và khai thác từ những câu chuyện nhỏ ở địa phương; tầm nhìn trung hạn: xây dựng cơ chế phát triển sản phẩm tái sinh; tầm nhìn dài hạn: xây dựng hệ sinh thái toàn chuỗi của ngành công nghiệp văn hóa, thúc đẩy sự hòa nhập trong vòng tròn văn hóa khu vực.

Diệp Anh