Tận dụng cơ hội từ Nghị quyết 57: Doanh nghiệp nhỏ và vừa cần điều gì để bứt phá?

Dù chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp cả nước, doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) vẫn đối mặt với nhiều rào cản về vốn, công nghệ và năng lực quản trị. Những hạn chế này khiến quá trình chuyển đổi số và xanh hóa doanh nghiệp chưa thực sự bứt phá, làm giảm khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.

Hiện nay, chỉ một số ít doanh nghiệp quy mô vừa và lớn có đủ tiềm lực để đầu tư vào khoa học – công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi xanh. Đối với phần lớn DNNVV, đây vẫn là bài toán nan giải do thiếu vốn, nhân lực chất lượng cao và khó tiếp cận các chính sách hỗ trợ.

Bên cạnh đó, quản trị doanh nghiệp trong nhóm DNNVV còn chậm đổi mới, chưa theo kịp các tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế. Điều này khiến các doanh nghiệp khó tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu cũng như chưa tận dụng được cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký kết.

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Ngay sau đó, Chính phủ đã chỉ đạo xây dựng Nghị quyết số 03/NQ-CP ban hành Chương trình hành động triển khai với 41 chỉ tiêu, 7 nhóm nhiệm vụ và 140 nhiệm vụ cụ thể nhằm thúc đẩy đầu tư hạ tầng KHCN, phát triển nhân lực chất lượng cao, hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ, chuyển đổi số và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Tạo thương hiệu quốc gia về phát triển khoa học và đổi mới sáng tạo

Bày tỏ vui mừng về Nghị quyết 57-NQ/TW, TS. Cao Anh Tuấn, nhà sáng lập công nghệ giải mã gene Genetica cho rằng đây là bước đi quan trọng, nhưng vẫn còn ba thách thức lớn. Thứ nhất, doanh nghiệp Việt Nam gặp khó khăn trong việc mở rộng ra nước ngoài do chưa có một thương hiệu quốc gia về phát triển KHCN.

Thứ hai, Việt Nam chưa có cơ chế đủ hấp dẫn để thu hút các nhà khoa học quốc tế đến sinh sống, làm việc và hợp tác nghiên cứu.

Thứ ba, chất lượng đào tạo đội ngũ nhà khoa học, kỹ sư chưa đạt tiêu chuẩn quốc tế, dẫn đến hạn chế trong năng lực nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới.

Từ thực tế này, TS. Cao Anh Tuấn đề xuất ba giải pháp, đó là: Chính phủ cần có cơ chế để tạo được các thương hiệu quốc gia về KHCN và đổi mới sáng sáng để nâng cao vị thế doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế. Hình thành cơ chế thu hút các nhà khoa học quốc tế đến Việt Nam làm việc thường xuyên. Thu hút các tập đoàn công nghệ lớn như Google, Facebook, Microsoft mở trung tâm R&D tại Việt Nam để tạo động lực phát triển. 

Trong khi đó, doanh nhân Nguyễn Kim Hùng, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Kim Nam đề xuất cần cơ chế thí điểm (Sandbox) để hỗ trợ DNNVV, đặc biệt là các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Theo ông, việc thử nghiệm chính sách trong một khuôn khổ linh hoạt sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận vốn, công nghệ và thị trường, từ đó bứt phá mạnh mẽ.

Trước những khó khăn của DNNVV, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Đức Tâm nhấn mạnh sự cần thiết của việc triển khai các chính sách đột phá.

Theo ông Nguyễn Đức Tâm, hiện nay năng lực cạnh tranh, ứng dụng KHCN và đổi mới sáng tạo vẫn chỉ tập trung ở một số doanh nghiệp lớn, trong khi DNNVV còn nhiều hạn chế.

Để tháo gỡ những điểm nghẽn này, cần đẩy mạnh việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 57- NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 03/NQ-CP của Chính phủ; đồng thời khẩn trương ban hành văn bản hướng dẫn các chính sách mới, đột phá đã được Quốc hội cho phép thí điểm về đầu tư, tài chính, đấu thầu, thử nghiệm có kiểm soát, cơ chế quỹ, đầu tư mạo hiểm, quỹ KHCN và thương mại hóa kết quả nghiên cứu của doanh nghiệp... để tháo gỡ điểm nghẽn, khó khăn, vướng mắc trong hoạt động KHCN, đổi mới sáng tạo.

Ba ưu tiên trọng tâm để phát triển KHCN trong DNNVV

Về phía Bộ KH&CN, Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Xuân Định cho biết, trong thời gian qua, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ KH&CN các đơn vị khẩn trương phối hợp, tháo gỡ những rào cản. 

Theo Thứ trưởng Lê Xuân Định, từ trước đến nay, cơ chế hỗ trợ phát triển KHCN cho doanh nghiệp chủ yếu thực hiện qua việc thành lập một quỹ phát triển KHCN doanh nghiệp. 

Tuy nhiên, quỹ này chỉ phù hợp với các doanh nghiệp lớn, có doanh thu lớn, doanh số lớn mới trích đủ phần trăm để thành lập. Việc chi tiêu vẫn còn bị hạn chế, ràng buộc và sắp tới sẽ được tháo gỡ trong dự án Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo.

Đặc biệt, khi triển khai thực hiện Nghị quyết 57, Chính phủ đã trình ra Quốc hội để ban hành Nghị quyết 193 ngày 19/2/2025 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Nghị quyết số 193 cũng nêu rõ: Điều chỉnh lại thuế cho doanh nghiệp và cá nhân hoạt động khoa học công nghệ, các khoản tài trợ của doanh nghiệp cho nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, khoản chi cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo được tính vào các khoản chi được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế cho doanh nghiệp.

Theo Thứ trưởng Lê Xuân Định, đây là một chính sách sẽ lan tỏa và hỗ trợ phù hợp với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Bởi DNNVV không đủ sức để thành lập quỹ phát triển KHCN của mình. DNNVV cũng không có đủ năng lực đào tạo để tiến hành nghiên cứu trong đơn vị của mình. Đây chính là phần mà DNNVV có thể trích kinh phí để phối hợp với các viện nghiên cứu, trường đại học và các doanh nghiệp khác nhằm tiến hành nghiên cứu, cải thiện và đổi mới công nghệ, đổi mới quy trình, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của chính doanh nghiệp. Khoản chi phí này sẽ được tính vào chi phí xử lý, chi phí chịu thuế và sẽ lan tỏa cho tất cả các doanh nghiệp.

Ngoài ra, các chương trình KHCN quốc gia, Chương trình Đổi mới công nghệ quốc gia, Quỹ Phát triển KHCN quốc gia cũng sẽ phối hợp với doanh nghiệp và hiệp hội để xác định đúng đối tượng nào được nhận ưu đãi trong các việc liên quan đến phát triển công nghệ.

Để phát triển KHCN trong DNNVV, Thứ trưởng Lê Xuân Định đề xuất 3 ưu tiên trọng tâm. Thứ nhất, đẩy mạnh ứng dụng KHCN, đổi mới sản xuất kinh doanh và tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, tiếp cận công nghệ tiên tiến như: Trí tuệ nhân tạo, công nghệ xanh… nhằm nâng cao năng suất, tính khả thi và tính cạnh tranh. Đây chính là chìa khóa để doanh nghiệp nâng cao năng suất và phát triển theo thị trường.

Thứ hai, tiếp tục thúc đẩy phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo và xây dựng mạng lưới các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo.

Thứ ba, đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số trong DNNVV, hỗ trợ ứng dụng các nền tảng công nghệ số cho sản xuất kinh doanh và thương mại điện tử.

Trong thời gian tới, Chính phủ sẽ tiếp tục chỉ đạo các bộ ngành, cơ quan hoàn thiện chính sách, thể chế hóa tinh thần của Nghị quyết 57, đặc biệt là trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo tới đây nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho DNNVV phát triển bền vững và bứt phá.

Tuy nhiên, với những cơ hội mới từ chính sách, bài toán đặt ra cho DNNVV không chỉ là chờ đợi sự hỗ trợ mà còn phải chủ động đổi mới mô hình kinh doanh, ứng dụng công nghệ, nâng cao chất lượng quản trị để bắt kịp xu hướng phát triển toàn cầu. Đây chính là chìa khóa để doanh nghiệp không chỉ tồn tại mà còn vươn xa trên thị trường quốc tế.

T.Giang