Thiết lập cơ chế pháp lý đồng bộ để quản lý phim phục vụ nhiệm vụ chính trị

Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, việc xây dựng Nghị định về phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị xuất phát từ những yêu cầu thực tiễn, vấn đề chưa được pháp luật quy định:

Cụ thể, việc phát hành phim thông thường kèm theo nhiều chi phí liên quan như truyền thông, logictics, in ấn, chi phí nhân sự, kỹ thuật, vận hành hệ thống. Do chưa có cơ chế tài chính và tỷ lệ phân chia doanh thu nên các cơ sở phổ biến phim khi phổ biến đã đồng ý nộp toàn bộ doanh thu bán vé về ngân sách nhà nước. Việc các cơ sở phát hành, phổ biến phim không được giữ lại các chi phí tối thiểu dẫn đến bóp méo chuỗi giá trị phân phối, không có động lực đầu tư chi phí truyền thông, tổ chức phổ biến, phân phối dẫn đến việc phát hành thiếu hiệu quả, phim khó có thể tiếp cận đến người xem dù có chất lượng.

Về thực tiễn tỷ lệ phân chia doanh thu trên thị trường: Đối với rạp chiếu phim, tỷ lệ phân chia doanh thu giữa chủ sở hữu phim và đơn vị phát hành, phổ biến dao động từ 30% đến 50% cho chủ sở hữu phim, từ 8% đến 15% cho đơn vị phát hành và từ 40% đến 60% cho đơn vị phổ biến (tùy thuộc vào tuần chiếu và mức độ đầu tư truyền thông).

Đối với nền tảng trực tuyến, các mô hình chia sẻ doanh thu sau khi trừ chi phí mua bản quyền thường phân chia 40% đến 60% cho chủ sở hữu nội dung, còn lại cho đơn vị khai thác; hoặc áp dụng hình thức mua trọn gói bản quyền.

Các tỷ lệ này cho thấy việc áp dụng cơ chế phân chia doanh thu tối thiểu 30% cho đại diện chủ sở hữu phim là phù hợp với thực tiễn thị trường và bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước (chủ sở hữu tài sản công) và các doanh nghiệp phát hành.

Về nhu cầu đa dạng hóa phương thức phát hành và phổ biến: Bên cạnh phát hành tại rạp, nhiều đơn vị truyền hình, nền tảng trực tuyến, hãng hàng không và một số trường học mong muốn được khai thác phim sử dụng ngân sách nhà nước trên cơ sở thương mại hóa hợp lý. Việc thiếu cơ chế quản lý, khai thác và tỷ lệ phân chia cụ thể đang gây khó khăn cho hoạt động triển khai, hạn chế số lượng người xem và lãng phí nguồn lực đã đầu tư từ ngân sách nhà nước.

Về yêu cầu hội nhập quốc tế và chuyển đổi số: Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, các phim sản xuất bằng ngân sách nhà nước ngày càng được sử dụng cho mục tiêu đối ngoại, quảng bá văn hóa và ngoại giao văn hóa. Việc thiếu quy định cụ thể về quyền sở hữu, cơ chế khai thác và quản lý doanh thu khiến việc quảng bá, mở rộng thị trường quốc tế chưa đạt hiệu quả như mong muốn.

Tăng cường giá trị lan tỏa của phim phục vụ nhiệm vụ chính trị

Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, việc xây dựng Nghị định quy định về phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị nhằm thiết lập cơ chế quản lý rõ ràng, khuyến khích sự tham gia của các đơn vị phát hành, phổ biến, đồng thời bảo đảm hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và tăng cường giá trị lan tỏa của phim phục vụ nhiệm vụ chính trị.

Mục đích ban hành Nghị định nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển điện ảnh phục vụ nhiệm vụ chính trị. Thiết lập cơ chế pháp lý rõ ràng, đồng bộ và hiệu lực để quản lý hoạt động phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị.

Đồng thời, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và khai thác hợp lý giá trị thương mại của phim. Huy động các thành phần kinh tế tham gia khâu phát hành, phổ biến phim đồng thời tối ưu hóa giá trị thương mại của phim mà vẫn bảo đảm mục tiêu chính trị - xã hội.

Đáp ứng yêu cầu quản lý trong bối cảnh hội nhập quốc tế và chuyển đổi số. Trước xu thế mở rộng hoạt động phổ biến phim trên không gian mạng và giao lưu điện ảnh quốc tế, xúc tiến phát triển điện ảnh, việc ban hành Nghị định là điều kiện cần thiết để chủ động kiểm soát quyền sở hữu, bản quyền, nội dung và tăng khả năng khai thác các bộ phim, đặc biệt là các phim sản xuất sử dụng ngân sách nhà nước như một công cụ ngoại giao văn hóa chiến lược của Việt Nam.

Khuyến khích các hình thức phổ biến phim linh hoạt, đa nền tảng

Dự thảo Nghị định được xây dựng trên quan điểm thể chế hoá kịp thời, đầy đủ chủ trương, chính sách của Đảng, các nội dung nêu trong các Nghị quyết, Kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về phát triển văn hóa, nghệ thuật gắn với nhiệm vụ chính trị, tư tưởng; trong đó xác định điện ảnh là công cụ đặc biệt quan trọng trong giáo dục truyền thống, đạo đức, bảo vệ chủ quyền và quảng bá hình ảnh quốc gia.

Gắn phát hành, phổ biến phim với mục tiêu chính trị - xã hội nhưng trên cơ sở bảo đảm hiệu quả sử dụng ngân sách và thúc đẩy xã hội hóa. Phim phục vụ nhiệm vụ chính trị có tính đặc thù, được sản xuất chủ yếu bằng ngân sách nhà nước, nhằm phục vụ tuyên truyền, giáo dục về các đề tài lịch sử, cách mạng, lãnh tụ, danh nhân, anh hùng dân tộc, trẻ em, vùng cao, miền núi, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá Việt Nam.

Tuy nhiên, trong điều kiện hiện nay, cần tiếp cận quản lý theo hướng xây dựng hành lang pháp lý về cơ chế tài chính. Kết hợp mục tiêu chính trị với khả năng thương mại hóa phù hợp. Khuyến khích các hình thức phổ biến phim linh hoạt, đa nền tảng đồng thời tạo điều kiện huy động các nguồn lực ngoài ngân sách, đặc biệt là trong khâu phát hành, quảng bá. Tiếp cận linh hoạt yêu cầu hội nhập và ứng dụng công nghệ số trong phát hành, phổ biến phim.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang lấy ý kiến đối với dự thảo này trên Cổng TTĐT của Bộ.

Minh Hiển