Tích hợp ba Chương trình Mục tiêu quốc gia hướng tới mục tiêu cao nhất: Nâng cao đời sống người dân

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, chiều 3/12, Quốc hội đã nghe Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra liên quan đến chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.

Đề xuất tích hợp nhằm khắc phục chồng chéo, tập trung nguồn lực

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, sau gần 5 năm triển khai, ba chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 đã đạt và vượt phần lớn các chỉ tiêu đề ra; tuy nhiên vẫn còn 4/21 chỉ tiêu chưa hoàn thành. Tính đến hết tháng 10/2025, các bộ, ngành và địa phương đã được phân bổ khoảng 176 nghìn tỷ đồng (đạt 90,4% dự toán), tỉ lệ giải ngân đạt 67,9% và dự kiến đạt cao nhất 75% vào tháng 1/2026. Khoảng 45 nghìn tỷ đồng sẽ phải chuyển sang năm 2026 để tiếp tục thực hiện.

Bộ trưởng nêu rõ nhiều tồn tại về cơ chế, hướng dẫn còn chậm; nội dung đầu tư chưa sát thực tiễn; sự trùng lặp giữa các chương trình gây phân tán nguồn lực, ảnh hưởng tiến độ. Vì vậy, Chính phủ đề xuất tích hợp 3 chương trình thành một chương trình thống nhất nhằm bảo đảm tính tập trung, kế thừa, đồng thời tránh dàn trải, chồng chéo.

Theo Bộ trưởng Trần Đức Thắng, việc tích hợp không làm giảm các chính sách đang được hưởng mà nhằm tăng hiệu quả đầu tư, đặc biệt ưu tiên nguồn lực cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi - nơi còn nhiều khó khăn, tỉ lệ nghèo cao.

Mục tiêu xuyên suốt: Nâng thu nhập, giảm nghèo, thu hẹp chênh lệch vùng miền

Chương trình tích hợp được đề xuất triển khai trên phạm vi toàn quốc trong 10 năm, chia 2 giai đoạn: 2026-2030 và 2031-2035. Đối tượng thụ hưởng là các xã, thôn, người dân và cộng đồng; ưu tiên vùng nghèo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Chương trình được thiết kế với 2 hợp phần: Hợp phần chung gồm 10 nhóm nội dung triển khai toàn quốc; Hợp phần đặc thù gồm 5 nhóm nhiệm vụ riêng cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Nguồn lực giai đoạn 2026–2030 dự kiến gồm: 100.000 tỷ đồng vốn ngân sách Trung ương bố trí trực tiếp; Khoảng 360.000 tỷ đồng vốn lồng ghép từ các chương trình, dự án khác, cùng với nguồn vốn địa phương và huy động hợp pháp khác.

Giai đoạn 2031-2035 sẽ được trình Quốc hội xem xét căn cứ kết quả thực hiện giai đoạn đầu.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ là cơ quan chủ quản. Bộ Dân tộc và Tôn giáo chịu trách nhiệm hướng dẫn, giám sát nội dung liên quan đến vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Các bộ, ngành thực hiện theo phân công; địa phương được phân cấp tối đa gắn với trách nhiệm giải trình.

Đề nghị kéo dài thời gian giải ngân và bảo đảm tính khả thi khi thiết kế chương trình

Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn đánh giá mục tiêu của chương trình có phạm vi rộng, bao quát nhiều lĩnh vực, tiếp nối các giai đoạn trước. Tuy nhiên, Chính phủ cần rà soát kỹ để tránh trùng lặp chỉ tiêu, bảo đảm tính khả thi, đồng thời thể hiện rõ trọng tâm ưu tiên cho vùng khó khăn và lõi nghèo.

Về cấu trúc và chính sách, Hội đồng Dân tộc thống nhất với hai hợp phần của chương trình; đồng thời đề nghị Chính phủ chỉ quy định khung, giao chỉ tiêu, còn các hoạt động cụ thể để địa phương căn cứ thực tiễn lựa chọn, quyết định.

Ông Lâm Văn Mẫn nhấn mạnh cần ưu tiên các nội dung mang tính chiến lược như: phát triển hạ tầng dân sinh, sản xuất nông - lâm nghiệp, khoa học công nghệ và chuyển đổi số, bảo vệ rừng và môi trường sinh thái; đặc biệt chú trọng các dân tộc thiểu số rất ít người và khu vực biên giới, vùng có nguy cơ thiên tai, sạt lở.

Hội đồng Dân tộc cơ bản thống nhất với tổng vốn và phương án bố trí của Chính phủ, đồng thời đề nghị sớm có kế hoạch bổ sung vốn ngay từ đầu kỳ; tính toán lại tỉ lệ vốn đối ứng phù hợp khả năng của các địa phương vùng khó khăn; phân định rõ nguồn lực cho từng hợp phần.

Hội đồng cũng nhất trí với cơ chế quản lý theo hướng Trung ương ban hành chính sách, hướng dẫn và giám sát; địa phương chủ động thực hiện và chịu trách nhiệm kết quả.

Hội đồng Dân tộc đề nghị Quốc hội xem xét phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình với tên gọi: “Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026-2035”.

Đồng thời kiến nghị kéo dài thời gian giải ngân vốn ngân sách nhà nước của ba chương trình mục tiêu quốc gia năm 2025 (kể cả vốn chuyển nguồn các năm trước) đến hết ngày 31/12/2026 và đưa nội dung này vào Nghị quyết Kỳ họp thứ 10.

Hội đồng Dân tộc cũng đề nghị Chính phủ khẩn trương ban hành tiêu chí về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phân định xã và thôn vùng dân tộc thiểu số, hướng dẫn việc chuyển tiếp giữa hai giai đoạn để bảo đảm tính liên tục, hiệu quả trong đầu tư.

Hải Liên