Xây dựng tiêu chí chuẩn nghèo đa chiều phải phù hợp với mục tiêu phát triển quốc gia

Ý kiến chỉ đạo trên được nêu tại Thông báo số 500/TB-VPCP ngày 21/9/2025 kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại cuộc họp về dự thảo Nghị định quy định chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2026-2030 và Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035.

Ban hành chuẩn nghèo đa chiều nhằm xác định các chuẩn mực mới đáp ứng yêu cầu phát triển hiện nay 

Thông báo nêu: Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong giảm nghèo, được cộng đồng quốc tế ghi nhận, giảm nghèo đa chiều đặt ra yêu cầu cao hơn, đặc biệt trong bối cảnh đảm bảo các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, hướng tới mục tiêu xã hội công bằng, giàu mạnh, đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao. Việc ban hành Nghị định về chuẩn nghèo đa chiều là bước tiến mới phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế và xác định các chuẩn mực mới đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn hiện nay, là cơ sở pháp lý, chính sách để các địa phương triển khai trong giai đoạn 2026-2030.

Kết quả tổng kết, đánh giá thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững đã được nhân dân và cộng đồng quốc tế ghi nhận, cách thức tổ chức triển khai cũng để lại nhiều bài học kinh nghiệm, thành công lớn nhất chính là sự tham gia của cấp ủy, hệ thống chính trị, vai trò chủ thể của người dân, nhất là nông dân, phát huy được sức mạnh, sáng kiến của nhân dân, lấy dân làm gốc để tiếp tục kế thừa các kết quả đạt được.

Bên cạnh đó, việc thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021- 2025 vẫn còn một số hạn chế, chồng chéo, trùng lắp trong việc triển khai các cơ chế chính sách, đầu tư dàn trải, chậm giải ngân, số lượng văn bản hướng dẫn quá nhiều làm phát sinh thủ tục, giảm hiệu quả thực thi. Một số nơi tỷ lệ tái nghèo còn cao, tỷ lệ giải ngân thấp, chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra, nhất là giải ngân vốn sự nghiệp; nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của một số cấp ủy đảng, chính quyền có nơi, có lúc chưa đầy đủ; công tác lãnh đạo, chỉ đạo triển khai phong trào thi đua xây dựng nông thôn mới và phong trào thi đua "Vì người nghèo - Không ai bị bỏ lại phía sau" giai đoạn 2021-2025 của một số cấp ủy, chính quyền chưa thật sự sâu sát, thiếu thực chất, chưa có sự phân công theo dõi, đôn đốc, kiểm tra thường xuyên; còn có những "điểm nghẽn" cần được giải quyết một cách căn cơ để đảm bảo phát triển bền vững và bao trùm cho khu vực nông thôn trong giai đoạn tiếp theo.

Bổ sung chỉ số khả năng thích ứng thiên tai vào tiêu chí chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026 - 2030

Về dự thảo Nghị định quy định tiêu chí chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2026-2030, Phó Thủ tướng yêu cầu cần thống nhất áp dụng chuẩn nghèo đa chiều và thể chế hóa bằng Nghị định, trên cơ sở kế thừa chuẩn nghèo đã ban hành giai đoạn 2015-2020 và giai đoạn 2022-2025. 

Bộ Nông nghiệp và Môi trường rà soát tiêu chí thu nhập và các tiêu chí đo lường về chỉ số thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản theo số liệu thống kê chính thức của cơ quan thống kê quốc gia, xây dựng chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2026-2030 phù hợp với mục tiêu phát triển đến năm 2030, bảo đảm mức thu nhập bình quân đầu người được nâng lên, hộ nghèo cũng phải được hưởng thành quả chung của đất nước.

Trong quy định về chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026 - 2030, ngoài tiêu chí thu nhập, các tiêu chí, nhóm chỉ số về việc làm, giáo dục, y tế, nhà ở, nước sạch, thông tin, rác thải, nghiên cứu về việc bổ sung chỉ số như mức độ bị ảnh hưởng của thiên tai, bão lũ (cập nhật các chính sách an sinh xã hội đã đi trước như miễn học phí đến hết bậc trung học cơ sở, bao phủ bảo hiểm y tế gần 100%, cơ bản xử lý xong nhà tạm, nhà dột nát); rà soát quy định về cơ chế triển khai thực hiện, nhất là cơ chế giám sát đánh giá.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định rõ trách nhiệm của từng cấp theo hướng Trung ương ban hành chuẩn nghèo đa chiều quốc gia, hướng dẫn phương pháp, quy trình rà soát, thống kê, báo cáo; tỉnh cụ thể hóa, xã tổ chức thực hiện; chính quyền, hệ thống chính trị, Mặt trận Tổ quốc cấp xã và nhân dân bàn bạc, quyết định công việc cần thiết, bảo đảm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra".

Thống nhất lồng ghép Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững thành một Chương trình đảm bảo hiệu quả

Về Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026 - 2035, Phó Thủ tướng yêu cầu kế thừa những kinh nghiệm, thành quả đạt được của các giai đoạn trước, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035 cần tiếp tục được triển khai như một cuộc vận động để huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và mọi tầng lớp nhân dân tham gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững, trong đó cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương trực tiếp triển khai, lựa chọn hạng mục cần thiết để thực hiện theo tinh thần địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm, trung ương đóng vai trò hỗ trợ, xây dựng cơ chế chính sách, tiêu chí và thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát. Việc bố trí chương trình cần có phân loại, xác định tiêu chí ưu tiên để ngân sách nhà nước tập trung hỗ trợ khu vực cần thiết, đồng thời huy động sự tham gia của người dân và doanh nghiệp. Nghiên cứu việc triển khai các mục tiêu, tiêu chí về lĩnh vực văn hóa, giáo dục và đào tạo, y tế, xây dựng và một số lĩnh vực có liên quan khác theo hướng không sử dụng nguồn vốn của Chương trình xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững, nhưng được thiết kế đồng bộ, bổ trợ lẫn nhau để hoàn thành mục tiêu chung của Chương trình.

Phó Thủ tướng thống nhất lồng ghép Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn tới thành một Chương trình đảm bảo hiệu quả, tránh chồng chéo, tập trung nguồn lực và nâng cao hiệu quả thực hiện. 

Bộ Nông nghiệp và Môi trường làm rõ việc lồng ghép chương trình giảm nghèo bền vững với chương trình xây dựng nông thôn mới, khắc phục những tồn tại trong giai đoạn trước, nhất là chênh lệch về kết quả xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo giữa các vùng, miền, các địa phương; nâng cao thu nhập cho người dân; bảo vệ môi trường và cải tạo cảnh quan nông thôn. Nghiên cứu cơ chế phân cấp rõ ràng: Các địa phương tự cân đối được ngân sách thì chủ động bố trí nguồn lực, các địa phương khó khăn sẽ được trung ương hỗ trợ trực tiếp.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Bộ Dân tộc và Tôn giáo tiếp tục nghiên cứu, báo cáo cấp có thẩm quyền lồng ghép Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035 với Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ tiêu chí quốc gia nông thôn mới các cấp giai đoạn 2026-2030 phải kế thừa các thành quả đạt được, đồng thời bổ sung các tiêu chí, chỉ tiêu cho phù hợp giai đoạn phát triển mới. Mục tiêu là nông thôn phát triển toàn diện, bền vững, đời sống người dân ngày càng được nâng cao. Quán triệt, cập nhật đầy đủ các Chỉ thị, các Nghị quyết của Trung ương về giáo dục, y tế, khoa học, văn hóa xã hội, trong đó xác định lĩnh vực môi trường là một trong các trụ cột phát triển, thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp xanh gắn với thương mại, du lịch, dịch vụ nông nghiệp.

Quy hoạch phải đi trước một bước, làm cơ sở cho việc triển khai các nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, tránh tình trạng manh mún, dàn trải, đầu tư không hiệu quả. Đối tượng và khu vực triển khai xây dựng nông thôn mới cần được phân thành các nhóm (Vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, khó khăn đặc thù, vùng khó khăn nhưng không thuộc khu vực dân tộc thiểu số, khu vực có điều kiện phát triển) từ đó có các chính sách, cách tiếp cận khác nhau, vừa đặt ra chỉ tiêu cao để phấn đấu, vừa có chính sách ưu tiên phân bổ nguồn lực, không thể cào bằng. Cách làm phải xuất phát từ cơ sở, phát huy vai trò chủ thể của nhân dân. Chính sách, vốn đầu tư phải rõ ràng, phân cấp mạnh mẽ, giao quyền nhiều hơn cho địa phương để khuyến khích sự năng động, sáng tạo.

Phó Thủ tướng lưu ý phương án tổ chức thực hiện nên xem xét để hình thành cơ chế để có cơ quan thường trực theo dõi, Ban chỉ đạo đánh giá việc triển khai thực hiện, thành phần Ban chỉ đạo là đại diện các cơ quan liên quan tham gia. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia trong nhóm đánh giá, có quy định về thông tin, đánh giá định kỳ, vận động xã hội cùng tham gia.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp thu đầy đủ, khẩn trương hoàn thiện dự thảo Nghị định quy định tiêu chí chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2026-2030 và Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các Bộ: Y tế, Giáo dục và Đào tạo, Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Xây dựng rà soát các nội dung nhiệm vụ tránh trùng lắp giữa các Chương trình mục tiêu quốc gia, nghiên cứu chuyển giao nội dung thành phần các chương trình liên quan đến lĩnh vực quản lý nhà nước theo thẩm quyền về cho các Bộ chuyên ngành; xây dựng bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới các cấp giai đoạn 2026-2030, làm đầu mối theo dõi, đôn đốc triển khai thực hiện Chương trình; nghiên cứu quy định xác định hộ làm nông, lâm, ngư nghiệp có mức sống trung bình làm căn cứ thực hiện các chính sách liên quan.

Bộ Tài chính bảo đảm nguồn lực thực hiện chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2026-2030.

Bộ Y tế sớm trình Chính phủ chính sách an sinh xã hội suốt đời đối với nhóm hộ nghèo, hộ cận nghèo là người cao tuổi, không có khả năng lao động.

Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố tiếp tục phát huy vai trò cơ sở sau khi sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã, sớm hoàn thiện quy hoạch đô thị, nông thôn và phân bổ nguồn lực hợp lý, tránh tình trạng đầu tư dàn trải, đảm bảo việc triển khai Chương trình được đồng bộ, hiệu quả...

Phương Nhi