Khi ta chưa có chuyên gia về sách giáo khoa...

Thật thú vị là Quốc hội "chọn" ngày hôm nay (20/11) - Ngày Nhà giáo Việt Nam để thảo luận về đổi mới chương trình sách giáo khoa (SGK) ở các bậc học phổ thông của Việt Nam và các vấn đề liên quan đến việc "trồng người".

Tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận đã giải trình thêm về quan điểm của Bộ khi xây dựng đề án này.

Theo ông Luận, viết SGK là công việc khoa học liên quan đến nhiều ngành khoa học khác nhau. Ở các nước phát triển thì công việc này được làm chuyên nghiệp, được xây dựng ở các Viện nghiên cứu. Ở Việt Nam chưa có bộ máy nghiên cứu chuyên sâu về SGK. Cách làm hiện nay là huy động các nhà giáo, chuyên gia, nhà khoa học để xây dựng bộ SGK.

Cho rằng đó là hạn chế của Việt Nam, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận đưa ra giải pháp khắc phục là Bộ GD&ĐT cử cán bộ ra nước ngoài học cách làm SGK để khi đủ điều kiện sẽ thành lập viện nghiên cứu SGK.

Ngoài ra, Bộ GD&ĐT đã tập hợp, chắp nối và bắt đầu thực hiện việc biên soạn chương trình SGK nói chung, nhất là chương trình SGK theo hướng tiếp cận năng lực cho giáo viên, các nhà khoa học. Trong quá trình này, Bộ tranh thủ sự giúp đỡ của Bộ Giáo dục, trường đại học các nước có SGK tiên tiến giúp đỡ. Bộ cũng ký kết và đang tranh thủ sự giúp của các hội khoa học thành viên của Liên hiệp các Hội Khoa học kỹ thuật Việt Nam.

Cũng theo Bộ trưởng Phạm Vũ Luận, Bộ GD&ĐT đề xuất Chính phủ cho phép Bộ biên soạn 1 bộ sách và khuyến khích tổ chức cá nhân làm các bộ SGK khác. Đây là công việc khó khăn, tỉ mỉ. Thực tiễn trước đây, lực lượng tham gia vào làm SGK không nhiều do yêu cầu rất cao mặt khoa học, thời gian tập trung viết sách dài nhiều người không tham gia được và đãi ngộ chưa thoả đáng.

“Lần này theo dự báo, lực lượng làm SGK sẽ ít hơn vì làm theo cách mới tiếp cận năng lực chứ không phải truyền thụ kiến thức”, Bộ trưởng cho biết và dự đoán 2 khả năng: Cơ chế xã hội hoá sẽ giải phóng sức sản xuất của xã hội, thu hút nhiều nhóm biên soạn, có nhiều dạng SGK được biên soạn và khả năng thứ hai là chưa có nhiều người có khả năng viết và sách chưa đáp ứng được yêu cầu, thậm chí có mảng không ai tham gia viết cả.

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận bày tỏ mong muốn khả năng 1 xảy ra, nhưng rồi ông cũng thừa nhận: “Kinh nghiệm lịch sử nhiều lần làm sách vừa rồi cảnh báo khả năng 2 đều có thể xảy ra”

Do đó, Chính phủ đã giao Bộ GD&ĐT chủ động biên soạn 1 bộ sách đồng thời khuyến khích các bộ sách khác là để Chính phủ chủ động ứng phó với mọi tình huống trong mọi khả năng xảy ra. Tính toán này là cần thiết, thận trọng bởi vì trong khi mô hình mới chưa xuất hiện, chỉ có trong tính toán thì có nên chăng loại bỏ ngay mô hình SGK trước đã hoàn thành nhiệm vụ Quốc hội giao cho, ông Luận đặt câu hỏi. Ở đây không có lợi ích nhóm cục bộ. Xã hội hóa SGK là do Bộ đề xuất và Chính phủ quyết định trình Quốc hội.

Trong phần giải trình của mình, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận cũng giải thích cho băn khoăn bấy lâu nay của dư luận rằng Bộ vừa biên soạn vừa xuất bản SGK thì có phải là “vừa đá bóng vừa thổi còi”? Theo ông, trong lịch sử, Bộ GD&ĐT không bao giờ trực tiếp viết và sẽ không bao giờ viết.

Việc viết SGK là do các nhà giáo, nhà khoa học, chuyên giam tham gia. Bộ chỉ tổ chức thực hiện, lựa chọn nhân sự, đưa thông tin kiến thức cần thiết và ban hành văn bản pháp luật phục vụ biên soạn, hỗ trợ chuyên môn kỹ thuật.

Việc thẩm định SGK là do một hội đồng bao gồm nhà giáo, nhà khoa học, chuyên gia am hiểu nhưng không tham gia viết do nhiều cơ quan hữu quan giới thiệu ví dụ Bộ GD&ĐT, Ban Tuyên giáo Trung ương, Liên hiệp các Hội KHKT và nhiều tổ chức khác. Căn cứ vào kết luận của Hội đồng thì Bộ ra quyết định cho phép lưu hành những bộ sách đạt yêu cầu.

Đối với vấn đề bình đẳng, công bằng giữa đơn vị (trong và ngoài Bộ GD&ĐT) tổ chức biên soạn SGK, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận cho rằng phải cân nhắc xem xét nhưng phải theo hướng các nhóm biên soạn có thuận lợi tương đương và trách nhiệm như nhau về pháp lý và đạo đức khi sử dụng tiền của nhân dân, ngân sách.

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận khẳng định đề cao nguyên tắc công bằng, bình đẳng giữa các nhóm biên soạn và có nhiều giải pháp kỹ thuật để xử lý việc này.

Thành Chung