Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà: Đánh giá đúng thực trạng tình hình thị trường lúa gạo

Phát biểu tại cuộc làm việc, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị các đại biểu tập trung phân tích, đánh giá chính xác tình hình thị trường xuất khẩu gạo trên thế giới, dựa trên những công cụ hiện có, xác định rõ trách nhiệm của các doanh nghiệp, ngân hàng, địa phương, Bộ NN&MT, Bộ Công Thương… để đề xuất những giải pháp trước mắt nhằm hỗ trợ, chia sẻ gánh nặng với bà con nông dân trước sức ép giá lúa giảm, thương lái ép giá.

Nhấn mạnh Việt Nam là quốc gia đứng thứ 3 thế giới về sản xuất, xuất khẩu lúa gạo, Phó Thủ tướng cho rằng về lâu dài, các nhà quản lý, chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp cần đề xuất thêm những chính sách, giải pháp khoa học, đồng bộ, dài hơi nhằm tạo sự chủ động trong điều hành hoạt động sản xuất lúa gạo khi có biến động của thị trường xuất khẩu, bảo vệ ngành lúa gạo, giúp người nông dân tiếp tục gắn bó với nông nghiệp."Chúng ta cần thay đổi tư duy, thiết lập công cụ theo dõi, cập nhật, dự báo thị trường, biến động thời tiết, khí hậu, làm căn cứ điều chỉnh, quản lý, kiểm soát hoạt động sản xuất, chế biến, xuất khẩu gạo, không để bị động", Phó Thủ tướng nói.

Nguồn cung thế giới cao, các nước giảm nhập khẩu, giá lúa gạo giảm

Theo Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, diện tích gieo cấy lúa năm 2025 dự kiến đạt 7 triệu ha, giảm 132.000 ha so với năm 2024. Trong đó, sản lượng lúa khu vực ĐBSCL năm 2025 dự kiến đạt khoảng 24 triệu tấn với diện tích dự kiến là 3,7 triệu ha; vụ Đông Xuân 2024-2025 dự kiến sản lượng đạt khoảng 10 triệu tấn, diện tích thu hoạch dự kiến là 1,5 triệu ha. Tính đến hết tháng 2/2025, sản lượng lúa đã thu hoạch vụ Đông Xuân vùng ĐBSCL đạt 4,1 triệu tấn với diện tích là 605.000 ha, còn lại dự kiến sản lượng đạt 6,5 triệu tấn với diện tích dự kiến là 900.000 ha.

Như vậy, quy mô diện tích sản xuất lúa gạo có giảm nhưng năng suất tăng nên sản lượng không có nhiều biến động.

Tại Việt Nam, mặt hàng gạo vẫn duy trì sản xuất và xuất khẩu tăng trưởng ổn định trong các năm. Riêng năm 2024, khối lượng xuất khẩu tăng đột phá trên 9 triệu tấn với giá trị xuất khẩu đạt mức cao 5,75 tỷ USD, tăng 22,9% so với năm 2023 và tăng 84% so với năm 2020. Giá gạo xuất khẩu trung bình từ trên 300-500 USD/tấn, riêng năm 2024 đạt 627 USD/tấn.

Về thị trường lúa gạo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, giai đoạn 2020-2024 có nhiều thách thức, biến động do COVID-19, gián đoạn chuỗi cung ứng, thiếu nguồn cung, xung đột chính trị, biến đổi khí hậu... Theo đó, nguồn cung ứng lúa gạo thế giới có xu hướng giảm, một số nước hạn chế xuất khẩu để bảo đảm an ninh lương thực. Nhu cầu gạo vẫn duy trì ổn định và tăng nhẹ cho tiêu thụ, dự trữ tăng.

Năm 2025, tổng cung gạo toàn cầu có xu hướng tăng so với năm trước, giá gạo trên toàn cầu giảm, thời gian tới, dự báo xu hướng sản lượng cao tiếp tục gây áp lực giảm giá lúa gạo.

Trong nước hiện là thời điểm thu hoạch rộ lúa vụ Đông Xuân tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) nên có hiện tượng giá thu mua giảm so với cùng kỳ năm 2024.

Xuất khẩu gạo trong 2 tháng đầu năm 2025 ước đạt 1,1 triệu tấn (tăng 5,9%), giá trị đạt 613 triệu USD (giảm 13%). Giá gạo xuất khẩu trung bình ước đạt 553 USD/tấn (giảm 18% so với cùng kỳ). Những ngày đầu năm 2025, giá gạo xuất khẩu tiếp tục giảm mạnh ở các thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam như Philippines, Bờ Biển Ngà...

Trong khi đó, 2 tháng đầu năm 2025, giá thu mua lúa trong nước có xu hướng giảm mạnh so với những tháng cuối năm 2024 và cùng kỳ 2024. Giá các mặt hàng gạo có xu hướng giảm nhẹ.

Nhìn chung, nguyên nhân giá lúa gạo giảm bởi các yếu tố như nguồn cung gạo thế giới tăng tạo áp lực lên thị trường toàn cầu; nhu cầu nhập khẩu giảm và chưa có dấu hiệu phục hồi trong thời gian ngắn hạn; thị trường Ấn Độ kết thúc lệnh cấm xuất khẩu gạo và quay lại thị trường xuất khẩu với sản lượng dồi dào.

Về các giải pháp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết sẽ chỉ đạo các địa phương vùng ĐBSCL sản xuất bảo đảm sản lượng và diện tích theo kế hoạch đề ra, trước mắt tập trung sản xuất, thu hoạch lúa vụ Đông Xuân đúng thời vụ; theo dõi sát sao lịch thời vụ và tình hình hạn mặn nhằm hạn chế ảnh hưởng đến sản xuất lúa.

Các bộ, ngành, địa phương theo dõi sát diễn biến thị trường để có giải pháp ứng phó phù hợp, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương theo dõi sát thị trường gạo thế giới, nhất là sự điều chỉnh chính sách của các nước xuất khẩu gạo lớn như Ấn Độ, Thái Lan; nắm bắt nhu cầu gạo tại các thị trường còn dư địa như Hoa Kỳ, EU, Châu Phi... để có những điều chỉnh kế hoạch sản xuất, xuất khẩu phù hợp với diễn biến thị trường.

Đồng thời, tiếp tục chỉ đạo, phối hợp với các địa phương trong triển khai thực hiện Đề án Phát triển 1 triệu ha lúa chất lượng cao ở ĐBSCL. Tăng cường quảng bá, xúc tiến thương mại, thúc đẩy xuất khẩu, nghiên cứu chính sách xuất nhập khẩu của các nước, tạo điều kiện mở cửa thị trường cho xuất khẩu lúa gạo và nông sản của Việt Nam ra quốc tế.

Đặc biệt, sửa đổi ngay Nghị định số 107/2018/NĐ-CP một cách toàn diện, trong đó tăng cường điều kiện hoạt động kinh doanh xuất khẩu gạo, từ đó thúc đẩy tham gia chuỗi sản xuất, thu mua, chế biến, xuất khẩu gạo như mục tiêu Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chất lượng cao; đánh giá mức độ tín nhiệm của các doanh nghiệp, có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu gạo.

Điều chỉnh kế hoạch mua dự trữ nhà nước, chủ động theo dõi thị trường và tình hình sản xuất để có thời điểm thu mua phù hợp, góp phần hỗ trợ nông dân trong thời điểm hiện nay.

Các ngân hàng thương mại cần có chính sách điều chỉnh chính sách về vốn vay, mở rộng hạn ngạch, thời gian cho vay, đơn giản hóa quy trình thủ tục xét duyệt cấp tín dụng cho doanh nghiệp.

Về các giải pháp lâu dài, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, cần nghiên cứu, tổ chức sản xuất theo nhu cầu thị trường và đặt hàng doanh nghiệp. Trên cơ sở điều hành chung về sản xuất, các địa phương chủ động điều chỉnh cơ cấu mùa vụ theo đặc thù của địa phương bảo đảm thuận lợi cho sản xuất và hoạt động thu mua, chế biến, xuất khẩu...

Đánh giá đúng thực trạng tình hình thị trường lúa gạo

Kết luận cuộc làm việc, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng thời gian qua phản ứng chính sách đối với diễn biến thị trường lúa gạo là khá kịp thời, tuy nhiên, việc cung cấp thông tin cho người dân, doanh nghiệp về diễn biến thời tiết, hoạt động sản xuất, xuất khẩu trên thị trường thế giới còn là điểm yếu.

Những dự báo, đánh giá về nhu cầu gạo trên thế giới cho thấy triển vọng tốt đối với lúa gạo Việt Nam, có thương hiệu, phân khúc riêng.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Công Thương khẩn trương kiểm tra, đánh giá đúng thực trạng tình hình thị trường lúa gạo trong nước khi phân khúc lúa gạo chất lượng cao (chiếm 80% sản lượng xuất khẩu), vẫn ổn định về giá cả, do không cạnh tranh nhiều với Ấn Độ và Thái Lan ở phân khúc gạo chất lượng thấp; khẩn trương sửa đổi, bổ sung Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc hiện nay cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương xây dựng cơ sở dữ liệu toàn diện về hoạt động sản xuất, xuất khẩu lúa gạo, bao gồm diễn biến thời tiết, dự báo thị trường, kỹ thuật canh tác, hoạt động chỉ đạo điều hành; đồng thời quy định trách nhiệm cung cấp, quyền tiếp cận thông tin của các chủ thể liên quan; "đặt hàng" nghiên cứu xây dựng mô hình kinh tế để phục vụ quản lý nhà nước về thị trường lúa gạo.

Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp ngành hàng lúa gạo khẩn trương hoàn thiện Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp bao gồm các dự án hỗ trợ kỹ thuật, tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp tham gia Đề án, phương pháp tính toán tín chỉ carbon… Các địa phương bám sát Luật Đất đai, các nghị định về đất nông nghiệp, hỗ trợ nông nghiệp, rà soát, có tiêu chí lựa chọn các vùng sản xuất lúa lớn để triển khai Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp, chuẩn bị và đề xuất gói chính sách đi kèm.

"Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần xem xét, quy hoạch lại mùa vụ, diện tích sản xuất lúa gạo theo hướng chủ động hạ tầng thuỷ lợi, giao thông, thích ứng với biến đổi khí hậu…", Phó Thủ tướng nói và lưu ý mọi chính sách cho ngành lúa gạo phải dựa trên tiêu chí liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp; chuyển giao công nghệ, hỗ trợ kỹ thuật cho nông dân.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ khẩn trương xây dựng chiến lược phát triển thương hiệu lúa gạo quốc gia mạnh mẽ, đăng ký bản quyền, chỉ dẫn địa lý, để phục vụ xúc tiến thương mại, mở thêm các thị trường mới; phát triển thương mại điện tử cho ngành hàng lúa gạo…

Ngân hàng Nhà nước ghi nhận các ý kiến của doanh nghiệp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến thời hạn, hạn mức vay, điều kiện vay vốn và giải ngân; nghiên cứu gói tín dụng ưu đãi để doanh nghiệp đầu tư ứng dụng khoa học công nghệ vào hoạt động lưu trữ, chế biến, vận chuyển, xuất khẩu lúa gạo.

Bộ Tài chính nghiên cứu phương án giảm một số loại thuế cho các doanh nghiệp ngành hàng lúa gạo.

Đình Nam - Lê Sơn