Siết chặt chống chuyển tiền bất hợp pháp để hệ thống ngân hàng an toàn hơn

Đây là nội dung được trao đổi tại Hội nghị triển khai "Bộ Quy tắc và thực hành thống nhất về danh mục, nguyên tắc cung cấp chứng từ đối với giao dịch chuyển tiền một chiều ra nước ngoài của người cư trú là công dân Việt Nam" diễn ra ngày 27/2.

Quy tắc giúp giảm thiểu rủi ro các bên

Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) Nguyễn Quốc Hùng khẳng định: Đây là giải pháp quan trọng giúp giảm thiểu rủi ro, hỗ trợ ngân hàng thực hiện giao dịch hiệu quả hơn, đồng thời giúp cơ quan quản lý kiểm soát chặt chẽ, góp phần ổn định thị trường ngoại hối.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, nhu cầu chuyển tiền ra nước ngoài của công dân Việt Nam ngày càng tăng cao, phục vụ cho nhiều mục đích hợp pháp như du học, chữa bệnh, trợ cấp cho người thân… Tuy nhiên, do quy định nội bộ giữa các ngân hàng chưa thống nhất, việc thực hiện giao dịch này gặp nhiều khó khăn. Đồng thời, tình trạng lợi dụng kẽ hở để chuyển tiền bất hợp pháp ngày càng gia tăng, gây rủi ro cho hệ thống tài chính và ảnh hưởng đến sự ổn định tỉ giá.

Nhận thức được vấn đề này, HHNH đã đề xuất xây dựng Bộ quy tắc chuyển tiền một chiều ra nước ngoài. Ngày 10/11/2023, NHNN chính thức ban hành Công văn số 8743/NHNN-QLNH thống nhất chủ trương này. Sau hơn 15 tháng triển khai, trải qua nhiều vòng lấy ý kiến và hoàn thiện, ngày 7/2/2025, Bộ quy tắc đã chính thức được phê duyệt theo Quyết định số 09/QĐ-HHNH, có hiệu lực từ ngày 15/3/2025.

Việc ban hành Bộ quy tắc giúp các ngân hàng thực hiện thống nhất quy trình chuyển tiền ra nước ngoài trên toàn quốc, thay vì mỗi ngân hàng có quy định riêng biệt như trước đây. Nhờ đó, quá trình xử lý giao dịch sẽ nhanh chóng và minh bạch hơn. Đặc biệt, Bộ quy tắc còn giúp giảm thiểu rủi ro liên quan đến gian lận tài chính, đồng thời nâng cao khả năng phòng chống rửa tiền – một yêu cầu quan trọng của các tổ chức quốc tế.

Bên cạnh đó, đối với các cơ quan quản lý nhà nước, Bộ quy tắc tạo điều kiện thuận lợi để kiểm soát dòng tiền chảy ra nước ngoài. Việc này không chỉ giúp hạn chế tình trạng chuyển tiền trái phép mà còn góp phần ổn định thị trường ngoại hối, bảo vệ lợi ích chung của nền kinh tế.

Một điểm đáng chú ý là Bộ quy tắc không phải là văn bản quy phạm pháp luật nhưng được xây dựng theo hướng trở thành quy định khung, giúp các ngân hàng áp dụng thống nhất như một thông lệ thị trường. Điều này cũng giúp cơ quan quản lý dễ dàng giám sát và xử lý vi phạm khi cần thiết.

Người dân cũng được hưởng lợi với bộ quy tắc mới. Nếu trước đây mỗi ngân hàng có yêu cầu giấy tờ, chứng từ khác nhau đối với giao dịch chuyển tiền một chiều ra nước ngoài, khiến khách hàng gặp nhiều khó khăn khi thực hiện. Tuy nhiên, với Bộ quy tắc mới, người dân chỉ cần đến ngân hàng gần nhất có dịch vụ này là có thể thực hiện giao dịch một cách thuận tiện.

Bộ quy tắc cũng giúp đảm bảo quyền lợi cho khách hàng, tránh tình trạng ngân hàng đưa ra các yêu cầu không cần thiết hoặc gây khó dễ khi thực hiện giao dịch. Nhờ đó, quá trình chuyển tiền sẽ trở nên đơn giản và minh bạch hơn, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho người dân.

"Ngoài ra, một trong những lợi ích quan trọng của Bộ quy tắc là giúp ngăn chặn các hành vi lợi dụng kẽ hở để chuyển tiền trái phép. Trước đây, có những trường hợp sử dụng cùng một bộ hồ sơ để thực hiện giao dịch nhiều lần hoặc thực hiện chuyển tiền tại nhiều ngân hàng khác nhau nhằm che giấu nguồn gốc tiền. Bộ quy tắc với các quy định chặt chẽ sẽ giúp hạn chế những hành vi này, qua đó bảo vệ an toàn tài chính cho cả hệ thống", lãnh đạo VNBA cho hay.

Nỗ lực vượt thách thức và giải pháp trong quá trình triển khai

Bên cạnh những thuận lợi, lãnh đạo VNBA cho hay cần xác định những khó khăn có thể gặp phải. Dù có nhiều lợi ích, nhưng việc triển khai Bộ quy tắc trên thực tế vẫn sẽ gặp không ít thách thức. Một trong những vấn đề quan trọng nhất là sự phối hợp giữa các ngân hàng để đảm bảo thực hiện thống nhất. Nếu một số ngân hàng không tuân thủ đầy đủ hoặc có cách hiểu khác nhau về các quy định trong Bộ quy tắc, có thể dẫn đến tình trạng thiếu nhất quán, gây khó khăn cho khách hàng. Bên cạnh đó, cần có cơ chế giám sát hiệu quả để đảm bảo rằng Bộ quy tắc được áp dụng nghiêm túc và không bị lợi dụng. Trong quá trình thực hiện, sẽ không tránh khỏi những bất cập phát sinh, đòi hỏi sự linh hoạt trong điều chỉnh và bổ sung để phù hợp với thực tế.

Một thách thức khác là việc nâng cao nhận thức và đào tạo nhân viên ngân hàng về Bộ quy tắc mới.

Do đó, để giải quyết những thách thức trên, lãnh đạo VNBA cho rằng: Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa NHNN, VNBA và các ngân hàng thành viên. Việc tổ chức các hội nghị, khóa đào tạo cho nhân viên ngân hàng là rất cần thiết nhằm đảm bảo hiểu đúng và thực hiện đúng Bộ quy tắc. Bên cạnh đó, cần có hệ thống kiểm tra, giám sát để đánh giá mức độ tuân thủ của các ngân hàng. Việc công khai thông tin về quá trình thực hiện cũng sẽ giúp tăng cường tính minh bạch và tạo niềm tin cho khách hàng.

Lãnh đạo VNBA nhận định, bộ quy tắc chuyển tiền một chiều ra nước ngoài là một bước tiến quan trọng trong việc chuẩn hóa hoạt động chuyển tiền quốc tế của Việt Nam. Tuy nhiên, để phát huy tối đa hiệu quả, cần có những đánh giá định kỳ nhằm phát hiện và điều chỉnh những điểm chưa phù hợp. Ngoài ra, hiệp hội có thể tiếp tục phối hợp với NHNN để ban hành thêm các quy định tương tự cho những lĩnh vực khác, tạo nền tảng vững chắc cho hệ thống tài chính.

Thay mặt Ban soạn thảo Bộ quy tắc, bà Nguyễn Cẩm Tâm – Phó Giám đốc Trung tâm thanh toán BIDV giải thích một số vấn đề các ngân hàng cần lưu ý. NHTM cần căn cứ hồ sơ cụ thể, thực tế của khách hàng để xem xét kiểm tra, đánh giá và quyết định thực hiện giao dịch. Trong đó cần lưu ý các mốc thời gian phải phù hợp với thời gian cư trú thực tế, hoặc tùy từng giao dịch cụ thể, có thể chuyển trước hoặc sau thời gian đi công tác, du lịch, thăm viếng. Trường hợp NHTM thấy thời gian chuyển tiền có điểm bất hợp lý, cần kiểm tra, đánh giá kỹ hồ sơ giao dịch, bảo đảm nhu cầu chuyển tiền là hợp pháp, hợp lý.

Đối với vấn đề người đi khám chữa bệnh ở nước ngoài thường cần người thân đi cùng để chăm sóc, đại diện Ban soạn thảo cho biết, đã dự thảo và xin ý kiến Vụ Quản lý ngoại hối, Hiệp hội Ngân hàng. Tuy nhiên, không có cơ sở pháp lý cho phép thân nhân đi cùng người khám chữa bệnh được nhận tiền khám chữa bệnh thay người bệnh. Người đi cùng người bệnh có thể nhận tiền trợ cấp từ thân nhân (là người cư trú và là công dân Việt Nam), nếu người đi cùng này không ở nước ngoài theo mục đích học tập, chữa bệnh, công tác, du lịch, thăm viếng.

Ông Đào Xuân Tuấn, Vụ trưởng Vụ Quản lý ngoại hối (NHNN) đánh giá: Bộ quy tắc mang sứ mệnh rất quan trọng. Cục Phòng chống Rửa tiền của NHNN đã chính thức đi vào vận hành, đây cũng là yêu cầu của tổ chức quốc tế. Ngân hàng phải có cơ quan độc lập để thực hiện nhiệm vụ này. Quy định về phòng chống rửa tiền là điều lệ quốc tế bắt buộc phải thực hiện, cần dùng các quy định về quản lý ngoại hối để kiểm soát và hạn chế về giao dịch bất hợp pháp. Do đó, thực thi phòng chống rửa tiền là nhiệm vụ hàng đầu cần thực hiện.

Có Bộ quy tắc này, ngân hàng sẽ có cơ sở và tiêu chí chung để thống nhất thực hiện. Việc ban hành Bộ quy tắc, HHNH đã thực hiện đại diện quyền, lợi ích của các ngân hàng hội viên. Đây là tiêu chí rất hữu ích trong quá trình thống nhất thực hiện.

Lợi ích của ngân hàng, từng giao dịch có thể gắn chung với lợi ích của đất nước. Bởi trên thực tế, có những đối tượng xấu lợi dụng các giao dịch để thực hiện các hành vi trái pháp luật, gây bất lợi cho lợi ích của dân tộc và nhân dân Việt Nam. Do vậy, cần có chế tài mạnh mẽ hơn, đủ tính răn đe để thay đổi tình trang này.

Luật Phòng chống rửa tiền sẽ giúp việc thực thi pháp luật được nâng tầm, đồng thời, cũng là cam kết với tổ chức quốc tế trong việc củng cố thêm hệ thống pháp luật.

Ngân hàng Nhà nước, cơ quan thanh tra giám sát và đặc biệt là Cục Phòng chống rửa tiền sẽ đồng hành cùng VNBA và các ngân hàng trong việc triển khai Bộ quy tắc thời gian tới.

VNBA là đầu mối phối hợp với các bộ ngành liên quan cùng tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, góp phần tạo nên môi trường kinh doanh ổn định và minh bạch.

"Tôi mong rằng, VNBA sẽ tiếp tục là đơn vị tiên phong, ban hành nhiều Bộ quy tắc tương tự để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngành", ông Đào Xuân Tuấn nói.

Anh Minh