Siết quản lý hàng hóa trên sàn thương mại điện tử: Hoàn thiện quy định pháp lý, tăng hiệu lực thực thi

Thực tiễn kiểm tra, giám sát cho thấy, trên nhiều sàn TMĐT đã xuất hiện tình trạng gian hàng được lập ra trong thời gian rất ngắn, bán hàng với mức giá rẻ bất thường rồi nhanh chóng biến mất. Các gian hàng này thường không để lại đầy đủ thông tin liên hệ, khiến người tiêu dùng gặp khó khăn khi khiếu nại, phản ánh chất lượng hàng hóa.

Không chỉ dừng ở các gian hàng chớp nhoáng, hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên sàn TMĐT vẫn đang là vấn đề nổi cộm. Theo đánh giá của cơ quan quản lý, dù hệ thống pháp luật đã có quy định điều chỉnh hoạt động TMĐT, song nhiều quy định chưa theo kịp thực tiễn phát triển nhanh của môi trường số.

Theo báo cáo tổng kết, trong năm 2025, toàn lực lượng quản lý thị trường (QLTT) đã kiểm tra 27.540 vụ; phát hiện, xử lý 23.402 vụ vi phạm; thu nộp ngân sách nhà nước gần 372 tỷ đồng; Tổng trị giá hàng hóa vi phạm gần 290 tỷ đồng; giảm 31,76% so với cùng kỳ năm 2024.

Đối với các vụ việc kiểm tra, các hành vi vi phạm chủ yếu tập trung vào kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ; hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ; vi phạm quy định về giá, điều kiện kinh doanh và an toàn thực phẩm. Các mặt hàng vi phạm gồm thực phẩm đông lạnh, bánh kẹo, rượu bia, thuốc lá, mỹ phẩm, quần áo, giày dép, vật tư nông nghiệp, hàng điện tử và phụ kiện.

Đáng chú ý, vi phạm trong môi trường thương mại điện tử tiếp tục gia tăng và diễn biến phức tạp, đặt ra nhiều thách thức cho công tác quản lý, kiểm soát thị trường. Bên cạnh đó, hoạt động livestream bán hàng trên mạng xã hội bị lợi dụng để tiêu thụ thực phẩm giả, thực phẩm kém chất lượng, không bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, với thủ đoạn quảng cáo thổi phồng, gắn mác "hàng xách tay", "đặc sản vùng miền", "nhà làm", "sạch 100%" hoặc sử dụng KOL/KOC để tạo lòng tin. Một số gian hàng còn đăng tải thông tin sai sự thật, sử dụng giấy tờ, bản công bố chất lượng đã hết hạn, bị chỉnh sửa hoặc của thương nhân khác nhằm lừa dối người tiêu dùng.

Theo ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), trong thương mại truyền thống, các yếu tố nhận diện khá rõ ràng: Người bán có địa điểm cụ thể, người mua trực tiếp tiếp xúc, hàng hóa dễ kiểm chứng và giao dịch, thanh toán minh bạch. Ngược lại, trong môi trường mua sắm trực tuyến, hầu hết những yếu tố đó trở nên mơ hồ. Người mua không biết rõ người bán là ai, ở đâu; hàng hóa được lưu kho tại vị trí nào; thông tin về nguồn gốc, chất lượng sản phẩm khó xác thực. Khi xảy ra vấn đề, việc truy tìm, xác minh đối tượng liên quan cũng vô cùng phức tạp.

Đặc biệt, trên các nền tảng mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, việc xác định danh tính người bán và kiểm soát chất lượng sản phẩm là một thách thức lớn. Chính sự thiếu minh bạch này đã tạo kẽ hở cho hàng hóa kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái, hàng lậu len lỏi vào thị trường, gây rủi ro cho người tiêu dùng.

Hoàn thiện quy định pháp luật và tổ chức thực thi hiệu quả

Để ngăn chặn hiệu quả tình trạng hàng giả trên môi trường thương mại điện tử, ông Trần Hữu Linh cho rằng, cần phải làm song song hai việc, đó là tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật, chế tài xử lý và quan trọng không kém là tổ chức thực thi các quy định đó như thế nào trong thực tế.

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã tập trung hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để theo kịp sự phát triển của thương mại điện tử, tránh tình trạng chính sách luôn đi sau thực tiễn.

Luật Thương mại điện tử đã đặt ra những quy định chặt chẽ hơn, trong đó yêu cầu các tổ chức, cá nhân bán hàng trên sàn thương mại điện tử phải được định danh rõ ràng để cơ quan chức năng có thể truy vết khi xảy ra vi phạm, đồng thời phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế. Bên cạnh đó, các chế tài xử phạt cũng đang tiếp tục được rà soát, hoàn thiện theo hướng đủ mạnh để răn đe.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay vẫn nằm ở khâu thực thi pháp luật. Muốn xử lý hiệu quả các sai phạm trên môi trường số, cơ quan quản lý phải có các công cụ hiện đại, phù hợp. Bộ Công Thương đang triển khai xây dựng các công cụ quản lý mới, trong đó quy định một số nhóm hàng hóa bắt buộc phải khai báo và truy xuất nguồn gốc, đặc biệt là các mặt hàng có rủi ro cao; với các nhóm hàng hóa khác thì khuyến khích thực hiện truy xuất.

Từ ngày 1/1/2026, các quy định về quản lý chất lượng hàng hóa sẽ được triển khai đồng bộ, theo hướng văn minh, minh bạch hơn. Điều này vừa giúp doanh nghiệp bảo vệ sản phẩm chính hãng, ngăn chặn gian lận về chất lượng, vừa góp phần đơn giản hóa công tác giám sát, kiểm tra của cơ quan chức năng. Cùng với đó, Bộ cũng đang xây dựng các hệ thống cảnh báo sớm đối với các hành vi vi phạm, gian lận trên môi trường thương mại điện tử, đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra. Mục tiêu là để người dân và doanh nghiệp có thể chủ động phát hiện, phản ánh các dấu hiệu vi phạm, từ đó tạo thuận lợi cho công tác truy xuất, xử lý của lực lượng chức năng.

AT