Thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo bằng hành lang pháp lý hiện đại

Ngày 6/6, tại Hà Nội, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức Hội thảo đóng góp ý kiến vào Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo.

Hội thảo nhằm tiếp tục hoàn thiện các nội dung của Dự thảo Luật sau khi đã tiếp thu ý kiến đóng góp của đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 vừa qua.

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn cho biết, Dự thảo Luật đã nhận được sự quan tâm lớn của các đại biểu Quốc hội, với nhiều ý kiến góp ý tại thảo luận tổ và hội trường. Ngay sau đó, cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra đã khẩn trương tiếp thu, chỉnh lý.

Để tiếp tục hoàn thiện Dự thảo, Phó Chủ nhiệm Nguyễn Phương Tuấn đề nghị các đại biểu tập trung góp ý vào những nội dung quan trọng như: Chấp nhận rủi ro trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; cơ chế đặc biệt trong nghiên cứu, tiếp cận, mua bí quyết công nghệ, học hỏi, giải mã công nghệ; hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư phát triển công nghệ chiến lược...

Tại Hội thảo, các chuyên gia, đại biểu, tập trung vào các nội dung quan trọng, từ phạm vi điều chỉnh, tên gọi của Luật, đến cấu trúc, nội dung các điều khoản cụ thể và vấn đề bảo đảm tính hợp hiến, khả thi khi thi hành.

Các đại biểu đều thống nhất việc sửa đổi, bổ sung Luật Khoa học và Công nghệ năm 2013 là cần thiết, nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, khi khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đang trở thành động lực then chốt cho phát triển kinh tế - xã hội.

Một trong những vấn đề được các đại biểu quan tâm là tên gọi của Dự thảo Luật. Theo TS. Phạm Văn Tân, nguyên Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, đổi mới sáng tạo vốn đã nằm trong nội hàm của khái niệm KH&CN. Do đó, việc thêm cụm từ này vào tên Luật là không thật sự cần thiết, nếu nội dung của Luật đã điều chỉnh đầy đủ và rõ ràng các chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo. 

Ngoài ra, nếu thêm "đổi mới sáng tạo" thì có nên bổ sung thêm "chuyển đổi số" theo đúng tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Sự bứt phá không phải ở cái tên, tiêu đề mà ở nội hàm chính sách trong văn bản.

Về nội dung chuyển đổi số, Dự thảo Luật chỉ đề cập tại Điều 18, gắn với hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Theo TS. Phạm Văn Tân, cách tiếp cận này là chưa đầy đủ.

"Bởi chuyển đổi số không chỉ giới hạn trong lĩnh vực KHCN, mà là yêu cầu chung của toàn xã hội", ông Tân nói đồng thời đề nghị cần mở rộng phạm vi điều chỉnh của Luật hoặc có quy định rõ ràng hơn về vai trò của chuyển đổi số.

TS. Phạm Văn Tân cũng nhấn mạnh rằng đổi mới sáng tạo không chỉ diễn ra trong khu vực sản xuất - kinh doanh, mà còn trong quản lý nhà nước, văn hóa, xã hội... Do đó, Luật cần có phạm vi bao quát phù hợp để phản ánh tính chất toàn diện của đổi mới sáng tạo trong nền kinh tế tri thức.

Về vấn đề tài chính, TS. Phạm Văn Tân đề nghị Dự thảo cần quy định rõ việc phân bổ tối thiểu 2% GDP hằng năm cho KHCN và đổi mới sáng tạo, thay vì chỉ dừng ở con số 2% tổng chi ngân sách nhà nước như hiện tại. 

"Không có nguồn lực tài chính đủ mạnh thì KHCN sẽ không thể trở thành trụ cột phát triển," ông Tân nhấn mạnh, đồng thời bày tỏ lo ngại rằng hiện nay mức chi thực tế mới chỉ đạt khoảng 1%.

Ngoài ra, TS. Phạm Văn Tân cũng cho rằng, Dự thảo Luật cần quy định rõ cơ quan có thẩm quyền cho phép thử nghiệm công nghệ, đồng thời chú trọng hơn đến phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là lực lượng làm công tác quản lý khoa học và nguồn nhân lực chất lượng cao.

Cùng quan điểm đóng góp xây dựng, ông Đặng Đình Luyến, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng, việc sớm ban hành Luật KHCN và đổi mới sáng tạo là cần thiết nhưng cần rà soát kỹ để đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp và khả thi trong thực tiễn. 

Ông Đặng Đình Luyến đề cập trước hết đến Điều 2 của Dự thảo về đối tượng áp dụng, trong đó cụm từ "có liên quan đến hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo" chưa được định nghĩa rõ ràng, đặc biệt với tổ chức, cá nhân ngoài lãnh thổ Việt Nam.

Ông Đặng Đình Luyến cũng đề nghị làm rõ trách nhiệm quản lý nhà nước về KHCN và đổi mới sáng tạo đặc biệt là vai trò của Bộ KH&CN, cần được cụ thể hóa hơn, tránh quy định chung chung.

Một nội dung quan trọng khác được ông Đặng Đình Luyến đề cập là nguyên tắc hội nhập và hợp tác quốc tế trong KHCN và đổi mới sáng tạo. Dự thảo cần bám sát quy định tại Điều 12 Hiến pháp 2013, bảo đảm nguyên tắc "tôn trọng độc lập, chủ, quyền, không can thiệp nội bộ" và "tiếp thu có chọn lọc" các thành tựu quốc tế.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ nhiệm Nguyễn Phương Tuấn khẳng định, những ý kiến góp ý quý báu của các đại biểu, chuyên gia sẽ được Ủy ban phối hợp cùng Bộ KH&CN và các cơ quan liên quan tiếp tục nghiên cứu, rà soát, hoàn thiện Dự thảo Luật, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trong thời gian tới.

Thu Giang

Tham khảo thêm