Việt Nam - Hoa Kỳ: Bước tiến trong giám định ADN xác định hài cốt liệt sĩ

Ngày 10/7, tại Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) phối hợp với Đại sứ quán Hoa Kỳ, Ủy ban quốc tế về Tìm kiếm người mất tích (ICMP) và Cơ quan Việt Nam Tìm kiếm Người Mất tích (VNOSMP) tổ chức Lễ bàn giao trang thiết bị, vật tư, hóa chất và quy trình nhằm phục vụ xét nghiệm ADN.

Đây là hợp phần quan trọng trong khuôn khổ dự án ODA không hoàn lại "Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao" do Chính phủ Hoa Kỳ tài trợ.

Dự án do USAID thay mặt Chính phủ Hoa Kỳ điều phối trong giai đoạn đầu và từ ngày 01/7/2025 việc quản lý được chuyển giao cho Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội. Sự điều chuyển này khẳng định cam kết bền vững của Hoa Kỳ đối với hợp tác nhân đạo tại Việt Nam và tạo điều kiện tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chuyên môn hai nước và các đối tác quốc tế.

Phát biểu tại lễ bàn giao, GS.TS. Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết, trong gần 2 năm qua, các nhà khoa học của Viện Sinh học và các chuyên gia quốc tế từ ICMP đã nỗ lực không ngừng để phát triển, tối ưu hóa và chuyển giao công nghệ phân tích ADN hài cốt liệt sĩ tiên tiến trên nền kỹ thuật giải trình tự thế hệ mới (NGS), dựa trên các chỉ thị SNP phù hợp với điều kiện đặc thù của Việt Nam do phần lớn các mẫu hài cốt đã bị phân hủy nặng sau nhiều thập kỷ trong môi trường nhiệt đới nóng ẩm.

Các kết quả thu được từ dự án rất đáng ghi nhận. Tỷ lệ chiết tách thành công ADN từ các mẫu hài cốt tăng từ 22% lên tới 70%, minh chứng cho một bước tiến quan trọng về công nghệ.

Đặc biệt, việc giải trình tự gen và phân tích chỉ thị SNP đã mở ra khả năng khớp nối với thân nhân có quan hệ huyết thống xa đến 4 hoặc 5 thế hệ – điều chưa từng đạt được trước đây. Đây là lần đầu tiên các chuyên gia đã chứng minh được tính khả thi của việc áp dụng công nghệ tiên tiến với nền tảng kỹ thuật SNP-NGS vào công tác giám định ADN hài cốt liệt sĩ Việt Nam, góp phần vào nỗ lực nhân đạo đầy ý nghĩa mà cả hai quốc gia cùng theo đuổi. 

"Thành công này là minh chứng cụ thể cho hiệu quả của hợp tác khoa học giữa hai nước trong khuôn khổ Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện. Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam luôn xác định đây không chỉ là một dự án khoa học, mà còn là một sứ mệnh nhân đạo cao cả", GS.TS Chu Hoàng Hà nhấn mạnh.

Về phía Hoa Kỳ, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc E. Knapper đánh giá cao nỗ lực hợp tác của các bên và khẳng định dự án đánh dấu một bước tiến đáng kể trong mối quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện giữa Hoa Kỳ và Việt Nam. Đây không chỉ là sự thành công về công nghệ mà còn là thành tựu nhân đạo có ý nghĩa lớn lao đối với cả hai dân tộc.

Đại sứ Marc E. Knapper cũng chia sẻ về chuyến đi thực địa tại Quảng Trị. Ông cho biết đã cảm nhận rõ sự quan tâm sâu sắc của chính quyền và người dân địa phương đối với công tác giám định ADN hài cốt liệt sĩ. Đây cũng chính là động lực quan trọng để tiếp tục triển khai hiệu quả dự án.

"Việc đem lại câu trả lời cho thân nhân của những liệt sĩ chưa có thông tin là một công tác rất ý nghĩa", Đại sứ Knapper nói và khẳng định Hoa Kỳ sẽ tiếp tục đồng hành cùng Việt Nam mở rộng quy mô, đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án trong thời gian tới.

Lễ bàn giao diễn ra trong bối cảnh Việt Nam và Hoa Kỳ kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Dự án đã nhận được sự phối hợp chặt chẽ giữa Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam, USAID, ICMP cùng các cơ quan chức năng của Việt Nam như Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Nội vụ và các viện nghiên cứu trong và ngoài nước.

Việc tiếp nhận và vận hành thiết bị hiện đại giúp các nhà khoa học Việt Nam nâng cao năng lực kỹ thuật và từng bước làm chủ công nghệ phân tích ADN hiện đại, tạo nền tảng để mở rộng triển khai trên quy mô lớn, phục vụ công tác xác định hàng nghìn danh tính liệt sĩ chưa rõ tên tuổi.

Dự án không chỉ góp phần khắc phục hậu quả chiến tranh, mà còn thể hiện cam kết nhân đạo, vì hòa bình và phát triển bền vững – những giá trị mà Việt Nam và Hoa Kỳ cùng vun đắp trong chặng đường hợp tác phía trước.

Thu Giang